Tímarit Máls og menningar - 01.09.2017, Blaðsíða 72

72 TMM 2017 · 3
Þórdís Gísladóttir
Í veröld þar sem allt er á floti
Jonas Hassen Khemiri er varla nefndur á nafn án þess að því sé hnýtt við að
hann sé einn af áhugaverðustu og mikilvægustu höfundum sinnar kynslóðar
eða jafnvel sá mikilvægasti. Khemiri er fæddur í Stokkhólmi árið 1978. Hann
skrifar skáldsögur og leikrit og tekur þátt í samfélagsumræðunni. Auk þess
að vera hylltur fyrir verk sín af gagnrýnendum er hann einnig vinsæll sölu-
höfundur, en það er auðvitað ekki sjálfsagt að þetta tvennt fari saman.
Á unglingsárum lék Jonas Hassen Khemiri körfubolta og lét sig dreyma um
að verða rappari. Það átti ekki fyrir honum að liggja að hafa rapp að atvinnu
en í verkum hans má greina áhrif frá rappi og hip-hop-tónlist. Fyrsta bók
Khemiris, Ett öga rött, kom út árið 2003. Hún vakti umtalsverða athygli og
fékk verðlaun sem besta byrjandaverkið það árið í Svíþjóð. Bókin er fyrstu-
persónufrásögn fimmtán ára móðurlauss stráks, Halims, sem sumum hefur
þótt minna á Holden Caulfield, aðalpersónu Salingers úr Bjargvættinum
í grasinu. Halim neitar að verða venjulegur Svíi og finnur upp sína eigin
mállýsku, hann sér í gegnum allt mögulegt, allt frá smæstu smáatriðum til
trúarbragða mannkyns. Hann sér líka í gegnum pabba sinn, innflytjandann
sem hugsar um fátt annað en mikilvægi þess að læra að tala góða sænsku.
Halim ætlar að verða byltingarmaður og upphugsar ýmsar frumlegar leiðir
til þess að afhjúpa þjóðfélagið. Ett öga rött er mjög fyndin en líka sorgleg
saga. Tónn verksins er afgerandi pólitískur en það sem vakti ekki síst athygli
var einstaklega frumlegur og skemmtilegur stíll höfundarins. Ett öga rött
var fljótlega sett upp á leiksviði og einnig gerði Daniel Wallentin eftir henni
vinsæla bíómynd.
Ett öga rött fyllti ákveðið tómarúm í sænskum bókmenntum. Þarna þótti
ýmsum vera kominn ungi, reiði og nýskapandi innflytjendahöfundurinn
sem beðið hafði verið eftir. En þó að margir héldu annað í upphafi stökk
Jonas Hassen Khemiri ekki út úr stokkhólmsku úthverfagettói. Móðir hans er
sænskur sjúkraþjálfari og faðir hans kennari frá Túnis, höfundurinn er alinn
upp miðsvæðis í Stokkhólmi og hlaut menntun í skólum sem flestum þykja
býsna borgaralegar stofnanir. Eftir viðtöl sem birtust við Khemiri í kjölfar
útgáfu þessarar fyrstu bókar, þar sem fram kom að hann væri ekki skilgetið
afkvæmi stokkhólmska gettósins heldur hálfsænskur ungur menntamaður