Tímarit Máls og menningar - 01.09.2017, Blaðsíða 73

Í v e r ö l d þa r s e m a l l t e r á f l o t i
TMM 2017 · 3 73
með arabískar rætur í föðurætt, var ekki laust við
að einhverjir yrðu dálítið vonsviknir yfir að hann
félli ekki inn í staðalmynd unga úthverfamanns-
ins og að Halim væri ekki hliðarsjálf Khemiris.
Í þessari fyrstu bók höfundar, sem var tuttugu
og fjögurra ára þegar verkið kom út, birtist hæfi-
leiki Khemiris til að leika sér með tungumálið.
Málfar hins fimmtán ára Halims er heimatilbúin
innflytjendasænska en samtöl persóna sem eiga
að fara fram á arabísku eru skrifuð á formlegri,
vandaðri sænsku. Strax í upphafi höfundarferils
síns sýndi Khemiri að hann er mjög snjall í
að leika sér að lesandanum, eða kannski ætti frekar að segja; leika sér við
lesandann. Saga Halims er óvenjuleg þroskasaga sett fram í dagbókarformi,
en hún er tvöföld í roðinu því lesandinn áttar sig á ýmsu sem aðalpersónan,
sem stundum talar um sjálfan sig í þriðju persónu, virðist ekki skilja eða sjá í
samhengi. Í þessu fyrsta verki kemur í raun fram eitt af helstu höfundarein-
kennum Khemiris, hann er óragur við að ögra lesandanum sem þarf alltaf að
vera á varðbergi gagnvart sögupersónunum, þær segja stundum ósatt, verða
tvísaga, hegða sér undarlega og átta sig oft ekki á öðrum persónum í sögunni
eða dæma þær hart. Höfundurinn sjálfur er líka oft á sveimi í eigin verkum,
í Ett öga rött flytur ungur strákur með stelpulegt andlit, Khemiri að nafni,
inn í íbúð í húsi Halims og í Allt sem ég man ekki, nýjustu skáldsögunni, er
rithöfundur sem svipar mjög til Khemiris nágranni einnar aðalpersónunnar
í húsi í Berlín.
Önnur bók Jonasar Hassens Khemiri, Montecore – en unik tiger, kom 2006.
Þar hélt hann áfram að glíma við þemu sem einnig eru miðlæg í Ett öga rött;
faðirinn er mikilvæg persóna og tungumálið er stöðugt umfjöllunarefni.
Sagan hefst á því að Jonas, sem hefur nýlokið við að skrifa sína fyrstu skáld-
sögu, fær bréf frá manni að nafni Kadir sem kveðst vera æskuvinur horfins
föður Jonasar. Kadir skrifar afar sérstaka og uppskrúfaða sænsku, sem svipar
til yfirstéttarmálfars 18. aldar manns, með frönskum og arabískum frösum
inn á milli. Hann leggur til að Jonas skrifi bók um föður sinn. Í gegnum
bernskuminningar Jonasar og innskot frá Kadir er sagt frá ferð föðurins til
Svíþjóðar og tilraunum hans til að finna sér stað í sænsku samfélagi. Monte-
core – en unik tiger, hlaut verðlaun og tilnefningar, hún var m.a. tilnefnd til
Augustverðlaunanna og hlaut viðurkenningu sænska ríkisútvarpsins fyrir
bestu skáldsögu ársins. Montecore er falleg og angurvær saga en samtímis
alveg hrikalega fyndin, ekki síst fyrir fólk sem þekkir sænskt samfélag og
siðvenjur. Sagan vekur upp spurningar um hreintungustefnu og staðlað
tungumál, hvort einhverjir eigi tungumálið frekar en aðrir og hvernig megi
fara með það og um tengsl tungumáls, valds og sjálfsmyndar. Einnig kveikir