Tímarit Máls og menningar - 01.09.2017, Síða 108

U m s a g n i r u m b æ k u r
108 TMM 2017 · 3
Ljóðið á sér erindi, hefur hlutverki að
gegna í þágu hins lifandi lífs, en að vísu
er misjafnt hversu móttækilegir lesend-
urnir eru fyrir boðskap þess.
Orðin eru einnig viðfangsefni í ljóð-
inu Gestaboð, en þau orð sem ljóðmæl-
andi vill helst leggja lag sitt við, „sér-
lunduð orð, / móleit, veðruð og myrk /
eða ljóðstafaglöð af litlu“ verða utan-
gátta í þessu „flaumósa, falbjóðandi /
hástemmda og háskalega samkvæmi“.
Orðið ljóðstafaglaður er nýyrði, og
reyndar birtast stuðlar og rím víða á
síðum bókarinnar, oft þegar lesandi á
þess síst von. Hnitmiðað, blæbrigðaríkt
orðaval þessara ljóða, nýyrðin, persónu-
gervingarnar, beiting andstæðna innan
ljóðanna væri efni í sérstaka umfjöllun.
Bókin hefst á ljóðinu Farþegi, nokkuð
óljósri líkingu mannlífs „síðan í árdaga“
og flughraðrar lestarferðar „aftur og
fram, milli hikandi vonar / og drottna
sem þjaka og deyða“. Hér er heldur dökk
mynd dregin af ójöfnum leik, en utan
við lestargluggann er „unaður heimsins“
í mynd þéttra, gjöfulla skóga sem eru
innan seilingar ljóðmælanda og sem
hann gerir tilraun til að festa hendur á
„núna!“, „í þeirri trú að mannveran
sjálfbjarga sé“. Og hann nær að spenna
greipar um grein. Orðið sjálfbjarga eins
og ég sé það er tvírætt: getur mannveran
bjargað lífshamingju sinni, verður
mannkyninu bjargað undan ótryggum
örlögum?
Drottnar sem þjaka og deyða, ógn
sem steðjar að náttúru og mannkyni
hafa verið Þorsteini áleitið yrkisefni, síð-
ast í Skessukötlum sem kom út 2013.
Í þessari bók eru þau efni ekki eins í
brennidepli heldur þokast fremur í bak-
grunninn, en geta orðið áhrifarík eigi að
síður.
Titill ljóðsins …hvar maður fæðist er
sótt í ljóð Sigurðar Breiðfjörð, og þar
með veit lesandinn að sú sem ávörpuð er
og ber „örkuml eitthvert“ í svip sínum
er sjálf móðurjörðin:
Þá sé ég hvað er á seyði;
kann reyndar yfir það orðin,
en hvoru tveggja;
lækjarniðnum
og ljóði mínu
kýs ég að þyrma við þeim
núna … Nánar sagt:
þessa stund hjá þér
sem luktir mig örmum ungan,
víðfeðma, grýtta
græna, lyngsæla vin.
Reyndar bregður hnyttinni háðsádeilu
fyrir í ljóðunum Samgöngur og Krukks-
spá, en ádeilan felst í því hvernig skáldið
setur sig í spor veruleikafirrtra skýrslu-
gerðarmanna nútímans og talar með
þeirra munni. Ég minnist þess ekki að
hafa séð ljóð af þessu tagi hjá Þorsteini
áður. Þar kann að gæta áhrifa frá síð-
ustu ljóðabókum látins skáldbróður og
vinar, Stefáns Harðar Grímssonar, og
hið sama gæti átt við ástarljóðið sem á
eftir fer og nefnist Þessi orð og þú.
Gatan hefur verið margslungið tákn í
ljóðum Þorsteins. Í ljóðinu Þessar götur
gengur ljóðmælandi götur sem hann
þykist þekkja vel „með gjörhygli, varúð“.
Þetta eru yfirlætisfullar götur, „margar
því líkast / sem þær liggi til glæstra
hæða“. Hann skyggnist eftir öðrum
götum í leit að einhverri sem er „aflögð,
týnd í gras, /segist vera á leið í sauð-
burðinn“. Þá götu dreymir hann um að
fara að vori og „villast voðalega“, þar til
hann kemur til byggða um síðir, „alls-
laus af óþekktri heiði“. Í Arfleifð er
heimi sagna og ljóða stefnt gegn vél-
rænni afþreyingu (stálmenni, vélgengl-
ar, skjástirni), sem er í huga skáldsins
staðleysa, „svo lengi sem manneskjur /
ösla blóðið í æðum mér“. Í ljóðinu Sól-