Tímarit Máls og menningar - 01.06.2003, Blaðsíða 37

Hjálpsami Þjóðverjinn sem hvarf tmm bls. 35
andi til Akureyrar úr næstu héruðum. Hestarnir
höfðu hvorki fóður né skjól í bænum meðan á
útréttingum stóð og Schrader rann til rifja að
sjá skepnurnar norpa í norðangarranum. Hann
réðst þess vegna í að reisa hestahótel á Akur-
eyri þar sem rúm var fyrir 130 hross á stalli og
30 gistirými. Steingrímur læknir virðist hafa
staðið þétt að þaki Schraders í þessu máli en
nokkrum fortölum og þréfaskriftum þurfti að
beita bæjarstjórn Akureyrar áður en lóð fékkst
fyrir bygginguna. Schrader nefndi húsið eftir
móður sinni og kallaði það Caroline Rest. Öllum
sem komu til Akureyrar var frjálst að geyma
hesta þar á daginn án borgunar, en næturgist-
ing fyrir bæði hesta og menn var hóflega verð-
lögð. Opnun hesthússins var kynnt með grein
sem Jónas Jónasson frá Hrafnagili ritaði í Norð-
urland í janúar 1914. Þar er byggingin kynnt
sem: „Hesthús fyrir almenning og samkomu-
staður fyrir bændur." í fréttinni segir að bygg-
ingarlag hússins sé nýjung og ætlað að vera
fyrirmynd fyrir eyfirska bændur. Fólst nýjungin
í því að safna öllu því sem hrossin skiluðu af sér
með sérstakri rennu í steypta „áburðargryfju
áfasta við húsið. Þetta varð til þess að „vætan
rann ekki til spillis heldur safnaðist fyrir með
taðinu í áðurgreindri gryfju. Akureyringum þótti
heilmikið til um þetta en á þeim tíma þegar til-
búinn áburður var ekki til þótti það mikill kostur
að keytan fylgdi með skítnum og er það sögn
gamalla manna að oft hafi legið við handalög-
málum þegar mokað var upp úr „áburðargryfj-
unni" hjá Caroline Rest og innihaldið selt hæst-
bjóðanda.
I fréttinni segir einnig að Caroline Rest eigi
að vera „hjeraðssamkomustaður" og að Stein-
grímur læknir og Sigurður dýralæknir Einarsson
ætli að „halda fyrirlestra á þessum samkomu-
stað við og við á kvöldin um heilsufræði og um
varnir við sjúkdómum manna og dýra og varnir
gegn þeim ..." Erfitt er að geta sér þess til
með fullri vissu hversu öflugt samkomuhald
varð í Caroline Rest en víst er að þar starfaði
matreiðsluskóli fyrsta árið með tilstyrk
Schraders og undir forystu fröken Jóninnu Sig-
urðardóttur. Þar var ungum stúlkum kennt um
„allskonar tilbúning og drýgindi matar" auk ým-
issa annarra kvenlegra dyggða. Flest bendir til
þess að kennslan hafi gengið vel og til þess að
votta það að matreiðsluskólinn stæði undir
nafni fékk Schrader læknisfrúna Kristínu
Thoroddsen ásamt tveimur öðrum mektarfrúm
til að snæða í Caroline Rest hjá nemendum
Jöninnu 21. apríl 1914. Þær kvitta síðan fyrir í
stuttri tilkynningu í fréttablaðinu Norðurlandi og
að þeirra sögn var „maturinn bæði bragðgóður
og snyrtilega framreiddur." Síðar styrkti
Schrader fröken Jóninnu til þess að gefa út
sína eigin matreiðslubók sem kom út árið 1915
og varð mjög vinsæl um land allt.
Gisting á Caroline Rest varð fljótt vinsæl og
skilaði góðum arði sem rann óskiptur til spítal-
ans á Akureyri. Schrader virðist með raun og
réttu hafa verið frumkvöðull í stofnun góðgerða-
fyrirtækja (e. non-profit organization) sem svo
algeng eru í Bandaríkjunum en voru nýjung á
fslandi. Hann gaf síðan Akureyrarbæ Caroline
Rest áður en hann yfirgaf landið, ásamt digrum
sjóði, en skipaði stjórn undir forsæti Steingríms
læknis til þess að sjá um reksturinn. Rekstrar-
grundvöllur staðarins brast þegar bílar urðu þörf-
ustu þjónar landsmanna um og eftir stríð. Hót-
elið var lagt niður 1947 og húsið rifið árið 1979.
Um hesta og reiðmenn
Stærsta verkefni Schraders á Akureyri - hvað
varðaði hans eigin tíma og erfiði - var þó bókin
Hestar og reiðmenn á íslandi sem Jónas Jón-
asson frá Hrafnagili þýddi og kom útárið 1915.
Flest bendir til þess að Schrader hafi ávallt haft
mikinn áhuga á hestamennsku og átt hesta í
Bandaríkjunum. Ennfremur virðist honum hafa
þótt þó nokkuð til um íslenska hestinn. „Og
það mun óhætt að segja, að það bezta, sem (s-
land hafi að bjóða, séu hestarnir", segir í upp-
hafskafla bókarinnar. Aftur á móti er hrifningin
mun minni á reiðmönnunum sem einnig kem-
ur fram í upphafskafla bókarinnar. Þar segir:
„Það eru líklega engir reiðmenn, sem útlend-
ingum verður eins starsýnt á eins og íslending-
ar. Þeir eru svo stórir í samanburði við hestana,
mismunandi klæddir, hafa mismunandi, oft
skringilegt og ófagurt reiðlag ..." Sú hugsun
læðist reyndar að manni við lestur bókarinnar
að Schrader hafi fyrst og fremst komið hingað
til lands til þess að hjálpa íslenskum hrossum,
og þá að hjálpin við mannfólkið hafi fyrst verið
miðuð að því að koma hestunum til góða. í for-
mála segir: „Aðalmarkmiðið, sem eg er að
reyna að ná, er að bæta kjör hinna ágætu hesta
á íslandi, til þess að þeir nái þeim réttindum til
góðrar hirðingar og meðferðar, sem mannúðin
heimtar að sé látin þeim í té."
Ljóst er við lestur bókarinnar að Schrader
hefur lagt mikla alúð við verkið. Hann er sá
fyrsti sem fjallar um íslenska hestinn á skipu-
legan og fræðilegan hátt, sérstaklega hvað
varðar hirðingu. Umfjöllun bókarinnar um fóð-
urþörf, fóðurtegundir, hófhirðu, hýsingu og svo
framvegis er mjög vönduð og studd með ná-
kvæmum teikningum og lýsingum. Allt þetta
stendur enn þann dag í dag. Miklu rými er var-
ið í að lýsa slæmri hirðu - eða öllu heldur hirðu-
leysi - landsmanna gagnvart sínum þarfasta
þjóni. Um þetta tilfærir Schrader hvert dæmið á
fætur öðru. Það fer t.d. ósegjanlega í taugarnar
á þýskum nákvæmnismanni að sjá íslendinga