Tímarit Máls og menningar - 01.06.2003, Blaðsíða 58

sem hugtak í nútímasagnfræði.) Þessi afger-
andi tímamót gætu sem best orðið forseta-
kosningarnar 2004. Ef Bush nær endurkjöri það
ár geta Evrópubúar með rétti dregið þá ályktun
að almenningur í Bandaríkjunum hafi viljugur
stutt stefnu róttækra hægrimanna í tvennum
kosningum, ef ekki þrennum. Þegar svo er
komið, þá má vel vera að vísun í ríkisstjórn og
stefnu til að skýra núverandi óstarfhæfni Vest-
urlanda hafi sjálf getið af sér pólitískt menning-
arlegan klofning líkan þeim sem Kagan hefur
lýst. En ótvírætt og þveröfugt við það sem Kag-
an staðhæfir, þá munu það hafa verið Bandarík-
in sem viku af leið frá Atlantshafssáttmálanum
á 20. öld með því að sveigja skarpt til hægri,
fremur en Evrópubúar hafi gert svo með því að
sveigja til vinstri.
Önnur ástæða til að óttast er að Kagan sjálf-
ur gæti orðið til að skapa þann klofning sem
hann staðhæfir svo ranglega að nú sé til orðinn,
af ástæðum og með aðferðum sem hér hafa
verið raktar. Það virðist nógu Ijóst að ætlun
hans sé að sannfæra bandarískan almenning
um að þessi tvö þjóðfélög hafi haldið hvort sinn
veg og að fyrir bragðið geti velviljaðir Banda-
ríkjamenn sem hafa áhyggjur af varnarmálum
áhyggjulaust látið sem vind um eyrun þjóta síð-
ustu vælandi umkvartanir hinna friðelskandi
Venusarbúa handan Atlantsála. í slíkum málum
skiptir öllu hvað menn hafa á tilfinningunni, og
ef Bandaríkjamenn taka að trúa því að Evrópu-
búar séu hættir að skipta máli í ákvörðunum
um bandaríska utanríkisstefnu, þá munu þeir
vissulega vera hættir því.
Frá sjónarhóli Evrópubúa, ef við gerum því
skóna í þágu umræðunnar (því engin leið er að
vita hvernig fer) að grafa muni undan farvegi
heilbrigðra tengsla yfir Atlantshafið fremur en
að þau styrkist, þá munu nokkrir áhugaverðir
kostirstanda til boða. Bandarísk utanríkisstefna
mun hafa haft þau kaldhæðnislegu áhrif (eða er
það svo? - það veltur á því hve hallur maður er
undir samsæriskenningar) að búa til óvini þar
sem engir voru fyrir í viðleitni sinni við að öðl-
ast öryggi. Evrópubúar gætu þurft að svara erf-
iðum spumingum um mál eins og áframhald-
andi samskipti við Bandaríkin, sem myndi auka
umtalsvert samþættingu utanríkisstefnu og
stefnu í öryggismálum innan Evrópusamband-
ins, lagfæra samskipti við Rússland og kannski
Kína og mynda þannig bandalag til að vega upp
á móti forræði Bandaríkjamanna, hugsanlega
að eyða meiru til varnarmála, með öllum þeim
afleiðingum sem það síðastnefnda hefði fyrir
efnahagskerfi Evrópu. Fáum þessara áskorana
verður tekið fagnandi, og einhverjar þeirra
gætu haft í för með sér stóreflis tilvistarkreppu
í álfunni.
En þetta verður óumflýjanlegt við slíkar að-
stæður, hvort sem mönnum líkar betur eða
verr. Það stafar af því að ef Bandaríkjamenn
sveigja ekki af leið og beina bandarískri utanrík-
isstefnu aftur til þeirrar hefðar sem hefur mót-
að sáttmála Atlantshafsríkjanna hjá stefnu-
mótendum í þrjár kynslóðir, þá stöndum við nú
við þáttaskil í sögu alþjóðastjórnmála. Þetta
gæti hafa virst liggja í augum uppi þegar eldar
11. september átu upp hornsteina hinnar
gömlu skipunar um leið og byggingarnar sjálfar
og fórnarlömb árásanna. En heimurinn eftir 11.
september bjó samt enn yfir ótal möguleikum
á að rita nýja sögu, þar á meðal eina útgáfu þar
sem ekki hefðu orðið jafnstórvægileg umskipti
í alþjóðastjórnmálum eftir allt saman. Kald-
hæðnin er sú að ef við skoðum málið minna en
tveimur árum síðar, þá voru fyrstu áhrifin þau
að vekja gífurlega samúð með Bandaríkjunum
og meira að segja nær alþjóðlegan stuðning við
þörf þeirra á að ráðast á Afganistan til þess að
tortíma illvirkjunum sem á bak við árásirnar
stóðu.
A þessum skamma tíma hefur allt breyst og
nú hafa þau Bandaríki sem nutu víðtæks stuðn-
ings eftir 11. september fylgt fram stefnu sem
hefur vikið frá hálfrar aldar hefð, eyðilagt þessa
samúð og stuðning um allan heim og stuðlað
að því að gera stóran hluta heimsins þeim frá-
hverfan. Ef þessi nýja stefna mun ríkja áfram,
þá verðum við vissulega komin inn í nýja heims-
skipan, heimsskipan þar sem hornsteinninn að
vestrænu samstarfi - og raunar að Vesturlönd-
um sjálfum - verður ekki lengur fyrir hendi.
David Michael Green (f. 1958) er lektor (assistant
professor) í stjórnmálafræði við Hofstra-háskólann f
Bandaríkjunum og sérfræðingur í alþjóðastjórnmálum,
evrópskum stjórnmálum og utanríkisstefnu þjóða.