Heilbrigðisskýrslur - 01.12.1937, Blaðsíða 157
Berklavarnarstarfsemin er margþætt. Einangrun smitandi berkla-
sjúklinga í sjúkrahúsum eða heilsuhælum og meðferð þeirra þar er
vitanlega þýðingarmikill þáttur í öllum berklavörnum. Með berkla-
vörnum er þó venjulega fremur átt við þá starfsemi, er hefir það að
markmiði að vinna bug á sjúkdómnum, þar sem hann á upptök sín
— að stemma á að ósi. I stuttu máli eru aðalþættir berklavarnar-
starfseminnar þessir:
1. Að útbreiða meðal almennings þekkingu á sjúkdómnum.
2. Að finna hina berklaveiku í tæka tíð.
Að rannsaka þá og reyna að gera sér réttar hugmyndir um sjúk-
dóm þeirra og batahorfur.
4. Að gera smitberana skaðlausa öðruin með því að a) einangra
þá eða b) lækna.
5. Að notfæra sér á allan hátt þekkingu þá, er þegar hefir fengizt
á sjúkdómnum, almenningi til heilla.
Sá hluti berklavarnarstarfseminnar, sem rekinn er utan sjúkrahúsa
og heilsuhæla og hefir að markmiði að finna hina berklaveiku í tæka
tíð, er venjulega framkvæmdur í svo nefndum hjálparstöðvum eða
herklavarnarstöðvum, og er starfsemi þessi talin hafa hafizt í Norður-
álfu seint á 19. öld. Höfundur hennar er venjulega talinn Edínborgar-
læknirinn, Sir Robert Philip. Árið 1887 kom hann á fót í Edínborg
berklavarnarstöð, en starfsemi hennar þróaðist smám saman og varð
að berklavarnarkerfi, er tiltölulega lítilla endurbóta hefir þarfnazt
allt fram á síðustu ár. Kerfi þetta, hið svonefnda Edínborgarkerfi,
var lögfest í Englandi 1911 og endurbætt 1921. Mun nánar vikið að
því síðar.
Frá Englandi mun hjálparstöðvastarfsemin hafa breiðzt út til
Belg'íu og Frakklands. í Þýzkalandi telur Kayser-Petersen að vísu,
að slík starfsemi byrji árið 1891, en almennt mun vera talið, að
Pútter, sem reyndar var ekki læknir, sé forvígismaður hennar í
þessu landi. Berklavarnarstöð hans í Halle tók til starfa um aldamót-
in. Mun heilsuhælishreyfingin, sem á upptök sin i Þýzkalandi (Brehmer
í Görbersdorf árið 1859) og nokkru fyrr en berklavarnarstarfsemin
hefst í Englandi, hafa orðið þess valdandi, að berklavarnarstarfsemi
utan heilsuhæla hófst síðar í Þýzkalandi en í nágrannalöndum þess.
í fyrstu var hjálparstöðvastarfsemin mjög einskorðuð við hin
berklasýktu heimili. Veittu hjálparstöðvarnar bæði læknisfræðilegar
ráðleggingar, hjúkrun og ýmiss konar hjálp og aðstoð. Margar stöðv-
arnar höfðu þó ekki lækni á að skipa, voru lítt skipulagðar og unnu
út af fyrir sig, án þess að vera sá tengiliður við sjúkrahús og heilsu-
hæli, sem nauðsynlegt er, að þær séu, til þess að berklavarnarstarf-
semin sé í góðu lagi. Sir R. Philips, sá, er ég áður nefndi, sá brátt