Heilbrigðisskýrslur - 01.12.1941, Side 182

180
S0nderlandet til Skagefjords Syssel, kan derfor ansees enten med
Mulkt eller Tiltale“ og hafi þetta verið tilkynnt Thorarensen amt-
manni (þ. e. Stefáni Þórarinssyni, amtmanni á Möðruvöllum). Við
þessa sýknun Sveins Pálssonar gera útgefendurnir þá athugasemd
neðanmáls, að hann hafi, er hann var að læknisnámi hjá landlækn-
inum í Nesi, sent föður sínum með pósti lítinn böggul og bréf og í
högglinum kúabóluefni (Vaccinematerie). Hafi hann ráðlagt föður
sínum að bólusetja systkini sín þeim til verndar gegn bólusóttinni.
Um Stefán amtmann Þórarinsson láta þeir þess getið, og finnst auð-
sjáanlega fátt um, að hann hafi „fattet den Mening“, að bólusóttin
hefði fyrir þessar aðgerðir Sveins Pálssonar borizt til Skagafjarðar
og Norðurlands.
En málið er vissulega ekki nándar nærri eins einfalt og hér er
gefið í skyn, og er langur vegur frá því, að afstaða Stefáns amt-
manns Þórarinssonar verði rakin til hindurvitna. Bóluefnið, sem
Sveinn Pálsson sendi föður sínum, var sem sé alls ekki saklaust kiia-
bóluefni, heldur bóluvessi úr sjúklingi (eða sjúklingum) með bólu-
sótt, sem þá (1786) hafði borizt inn í landið og gekk einkum um
Suðurland. Bólan, sem hann ráðlagði að setja systkinum sínum, var
því ekki kúabóla, sem þá var enn óþekkt, heldur var hér til að dreifa
variolatio, þ. e. sýkingu af bólusótt — sýkingu, sem var mjög hættu-
leg, en þó talin hættuminni en væri beðið venjulegrar sýkingar, enda
teldist hún óumflýjanleg.
Allur gangur þessa máls verður Ijós af bréfum þeim, sem hér fara
á eftir, og er fyrst að geta kæru Stefáns amtmanns Þórarinssonar til
stiftamtmanns út af tiltæki Sveins Pálssonar. Bréfið, sem er í frum-
riti í hréfasafni stiftamtmanns í Þjóðskjalasafni, er svo hljóðandi:
Pro memoria.
Med den fprst i dette Aars April-Maaned herfra sidst afgaaede Post til
Spnderlandet er det indtruffet, at den paa Næs værende studiosus chirur-
giæ, Svend Poulsen, haver med sainme Post til bage, paa en lpnlig Maade
og i Smug, sendt sin Fader, Bonden Poul Svendsen paa Steinstade i Skage-
fjords Syssel, inden i en meget liden forseg'let Packe, Materie af Kopperne og
i samme Packe tillige et Brev, hvori han tilskrev sin Fader at inoculere med
denne Materie sine B0rn, hvilket han ogsaa rigtignok gjorde, og derved blev
Koppe-Epidemien f0rst indf0rt i den for samme f0r aldeeles frie Skage-
fjords Syssel, i hvilken Epidemien da begyndte og npdvendig maatte be-
gynde strax at udbrede sig, til en for Indbyggerne og deres Næringsveie
mest skadelig Tid.
Unægteligt er det, at dette Foretagende af Svend Poulsen ikke aleene er
taxabelt deri, at han paa en lumsk Maade har i den ommeldte liden Packe
sendt et Brev og Materie af Iíopperne lier til Nordlandet med Posten
uden at lade indfþre og angive samme paa Postlisten, men det er desuden
aabenbart stridende mod de ved Medicinal-Anordningerne i saadanne
Omstændigheder, og naar smitsomme Sygdomme opkomme foreskrevne
Reglers Natur og Esprit, hvorpaa til Beviis kan tjene det kongel. Placat for
Kjpbenhavn af 12te Juni 1770.
Men især har Svend Poulsen ved denne sin Ilandling dog lidet i Agt
taget den i Lougtingsbogen for 1773 fra det kongel. Rentekammer publi-
cerede Befalings Natur og Hensigt i dette Tilfælde, af hvilken baade han