Þjóðmál - 01.06.2020, Blaðsíða 94

92 ÞJÓÐMÁL Sumar 2020
lýðveldis? Nei, þvert á móti. Samvinnan er gerð
haldbetri en nokkru sinni fyrr, hornsteinar
hennar fleiri og öruggari en áður.
Á glundroðann í viðhorfi þessara ríkja til
heimsviðburðanna verður hins vegar ekki
aukið frá því sem nú er. Eða hvernig hafa
Norðurlönd brugðist við atburðum ófriðarins?
Noregur er ein af öndvegisþjóðunum í liði
Bandamanna í baráttu við Þjóðverja. Finnland
er í bandalagi með Þjóðverjum. Ísland hefur
falið Bandaríkjunum hervarnir sínar á meðan
ófriðnum stendur. Danmörku er gegn mót-
mælum sínum haldið í hernámi Þjóðverja. En
Svíþjóð er hlutlaus og hefur þó leyft Þjóð-
verjum nokkra herflutninga um land sitt.
Hvaða fimm ríki í veröldinni, skyld eða óskyld,
hafa valið sér eða neyðst til að velja sér ólíkari
stöðu í ófriðnum en þessar fimm friðsömu
frændþjóðir?
Eða er nokkur sá, að hann haldi að Norður-
löndum hefði orðið það til styrktar í þessum
ægilega hildarleik, sem svo herfilega hefur
sundrað þeim, þótt einstök þeirra hefðu verið
tengd nánari stjórnskipulegum böndum en
var? Varð Dönum styrkur að sambandinu við
Ísland á örlagastund sinni? Höfðu Íslendingar
gagn af yfirráðum Dana? Þvert á móti. Þau
færðu aukna hættu yfir landið. Ætli Svíum
hefði tekist að halda sér hlutlausum ef þeir
enn hefðu ráðið yfir Finnlandi eins og þeir
gerðu fram í Napóleonsstyrjaldirnar? Myndi
Svíþjóð enn vera friðsæll reitur í styrjaldar-
rótinu ef samband hennar við Noreg hefði
haldist fram á þennan dag?
Ef til vill segja undanhaldsmennirnir að þetta
komi málinu ekki við. Allir séu sammála um
að sjálfsagt sé að slíta hinum stjórnskipulegu
tengslum milli Íslands og Danmerkur. Deilu-
efnið sé einungis það hvort slitin eigi að fara
fram í samræmi við norrænar sambúðarvenjur.
En hverjir vilja brjóta gegn norrænum sam-
búðarvenjum með sambandsslitunum?
Hvernig hafa sambandsslit áður fram farið
með þessum þjóðum? Hverjar eru sambúðar-
venjur þeirra í þessu efni?
Við skulum einungis líta á síðustu sam-
bandsslitin á Norðurlöndum, milli Noregs og
Svíþjóðar 1905. Þá höfðu Norðmenn og Svíar
átt í áratugalöngum illvígum deilum. Hinn
27. maí 1905 skarst í odda. Þá sagði norska
stjórnin af sér vegna ósamkomulags við Svía-
konung. Í ellefu daga reyndi konungur, hinn
ágætasti maður, árangurslaust að jafna
ágreininginn eða mynda nýja stjórn. Hinn
7. júní töldu Norðmenn sér eigi fært að bíða
lengur. Þá samþykkti Stórþing þeirra með
samhljóða atkvæðum að sambandinu við
Svíþjóð væri slitið, vegna þess að „konungur inn
hefur lýst sér ómögulegt að útvega landinu
nýja stjórn og þar sem hin þingbundna
konungsstjórn hefur þannig hætt störfum“.
Íslendingar höfðu þessa samþykkt m.a. til
fyrirmyndar 10. apríl 1940. En Íslendingar
fóru ekki að eins og Norðmenn, að bíða bara
í ellefu daga eftir því hvort konungur gæti
gegnt þeim störfum sem honum er skylt að
fara með. Íslendingar eru búnir að bíða í þrjú
ár og þeir eru reiðubúnir að bíða í fjögur.
Og ætla Íslendingar að þessum fjórum árum
liðnum fyrst og fremst að bera fyrir sig sömu
ástæðuna og Norðmenn gerðu eftir ellefu
daga? Nei. Þeir ætla að fylgja þeim tíma-
mörkum sem sambandssáttmálinn sjálfur,
gerður fyrir aldarfjórðungi, ákveður.
Segja má að Norðmenn hafi, gagnstætt
Íslendingum, farið harkalega að. En hvað hefur
fremur eflt samvinnu Norðurlanda en sjálf-
stæði Noregs? Og hvað hefur fremur varpað
ljóma á Norðurlönd en frelsisþrá Norðmanna?
En víst er, að þeir sem hana lofa, ættu ekki að
tala um óbilgirni Íslendinga.
Óþart ætti að vera að fara fleiri orðum um þessa
lúðurþeytara undanhaldsins og uppgjafarsón
þeirra, en áður frá þeim er horfið verður þó að
víkja sérstaklega að ræðu dr. Björns Þórðar-
sonar, sem áður var á drepið. Ber þar til, að
hann gerir gleggsta grein fyrir máli sínu, að
hann er góðviljaður maður og grandvar og
hefur eftir ræðuna, að vísu án nokkurs
sambands við hana, hlotið þá stöðu, að orðum
hans hlýtur að fylgja sérstakur þungi.