Þjóðmál - 01.06.2020, Blaðsíða 30

28 ÞJÓÐMÁL Sumar 2020
Verkefni vinnuhóps Þjóðaröryggisráðs
Samkvæmt vef Stjórnarráðsins eru verkefni
vinnuhóps Þjóðaröryggisráðs fjórþætt. Í
stuttu máli:
• að standa fyrir könnun á dreifingu
upplýsinga um COVID-19
• að efla vitund og aðgát almennings
varðandi upplýsingar um sjúkdóminn
• að sjá til þess að fjölmiðlar og almenningur
hafi góðan aðgang að áreiðanlegum
upplýsingum
• að tryggja að Ísland taki þátt í alþjóðlegu
samstarfi er varðar upplýsingar um
faraldurinn.5
Á þeim átta vikum sem liðnar eru frá stofnun
vinnuhópsins hefur eitt verkefni á vegum
hans verið kynnt. Það er samstarf við Vísinda-
vef Háskóla Íslands um safn tengla á upp-
lýsingar sem lúta að kórónufaraldrinum, auk
birtingar greina á Vísindavefnum.
Það er fagnaðarefni að Vísindavefurinn skuli
taka þátt í að upplýsa almenning en stöldrum
aðeins við áður en við göngum út frá því að
þetta sé allt saman hafið yfir gagnrýni.
Fyrsti tengill á síðunni ber yfirskriftina: Hvar er
að finna áreiðanlegar og traustar upplýsingar
um Covid-19?6 Þar eru tenglar á gagnasöfn í
nokkrum flokkum.
Flestir tenglarnir benda á vísindagreinar.
Erfitt er að sjá hvaða upplýsingagildi það
hefur fyrir almenning. Flestir leikmenn eru
illa læsir á rannsóknir á sviði raunvísinda.
Það eru helst grúskarar á ákveðnum sviðum
sem kynna sér raunvísindarannsóknir og þeir
kunna að leita heimilda.
Sumar þeirra síðna sem hlekkjað er á vísa
svo aftur í ógrynni tengla á alls konar efni.
Heimsókn á síðuna leiðir notandann þannig
að tenglum á vísindagreinar, skoðanapistla
og allt þar á milli. Það verður að teljast
áhuga vert að Þjóðaröryggisráð skuli telja
samstarfsfólk sitt þess umkomið að gefa
þessum ókjörum af efni gæðavottorð.
Sem dæmi um hversu misráðið það er að
ríkisvaldið gefi út lista yfir áreiðanlegar
heimildir má nefna að undir liðnum Heimspeki
og siðfræði er tengill á ágætan vef Johns
Hopkins-háskólans. Á þeim vef er sérflokkur
með fréttum sem ætla má að séu líklegri en
vísindagreinar til að vekja áhuga leikmanna.
Í fréttaflokknum eru svo hlekkir á víðlesna
fjölmiðla, þ. á m. hinn vinsæla miðil Daily
Mail, sem oft hefur verið gagnrýndur fyrir
æsifréttastíl. Það er varla hægt að skilja það
tiltæki að vísa á Johns Hopkins-vefinn öðru-
vísi en svo að ríkisvaldið telji að allt sem þar
er að finna sé áreiðanlegt. Miðlar á borð við
Daily Mail eru þar með komnir með gæða-
stimpil frá Þjóðaröryggisráði Íslands.
Spurningakönnun Fjölmiðlanefndar
Fjölmiðlanefnd hefur ekki látið sitt eftir liggja
í baráttunni gegn upplýsingaóreiðu. Þann
20. maí birti nefndin spurningaleik sem á að
kenna almenningi helstu einkenni falsfrétta.7
Falsfréttir einkennast samkvæmt þessu
kennslu tæki af sláandi fyrirsögnum, hástöfum
og upphrópunarmerkjum, ótrúverðugum
fullyrðingum, óþekktum fréttaveitum,
eftirlíkingum af einkennismerkjum megin-
straumsmiðla, undarlegri framsetningu og
málfari sem gefur vísbendingu um að
þýðingarforrit hafi verið notað við vinnslu
fréttarinnar. Allt eru þetta einkenni sem ætla
má að þeir átti sig á sem á annað borð trúa
því að meginstraumsmiðlar séu almennt
áreiðanlegir. En til er fólk sem beinlínis sækir
í vafasamar fréttir. Það fólk treystir ekki
yfir völdum og líklegast er að það skýri alla
viðleitni þeirra til að hafa áhrif á fréttamat
almennings sem þátt í samsæri. Leikurinn
þjónar því ekki öðrum tilgangi en þeim að
sannfæra þá sem þegar þekkja einkenni
falsfrétta um færni sína í því.