Þjóðmál - 01.06.2020, Blaðsíða 33

ÞJÓÐMÁL Sumar 2020 31
Lýðræðissamfélag einkennist af frjálsu flæði
upplýsinga og virðingu fyrir frelsi einstak-
lingsins til að velja og hafna. Það sem stjórn-
völd geta gert og eiga að gera í krísuástandi
þar sem búast má við upplýsingaóreiðu
er að tryggja aðgang að áreiðanlegustu
upplýsingum sem tiltækar eru hverju sinni.
Þar hafa íslensk stjórnvöld staðið sig vel þótt
auðvitað hafi rangar staðhæfingar slæðst
með. Það sem yfirvöld eiga ekki að gera er að
hafa afskipti af fréttaflutningi og fréttamati,
umfram það að leiðrétta augljósar villur sem
auka hættu á heilsutjóni og hörmungum.
Kortlagning á því sem stjórnvöld telja til
upplýsingaóreiðu getur gefið mynd af því
hvar fólk leitar fanga. En ef þær upplýsingar
eiga að þjóna lýðheilsumarkmiðum þarf
að liggja fyrir hver sannleikurinn er og hvar
hann er að finna. Sannleiksmat nefnda á
vegum ríkisins er í besta falli umdeilanlegt
og því mögulegt að tilraunir til að hafa vit
fyrir almenningi vinni beinlínis gegn þeim
markmiðum sem lagt var upp með.
Höfundur er lögfræðingur.
Tilvísanir:
1. Vefur Stjórnarráðsins: „Vinnuhópur gegn upplýsin-
gaóreiðu“ 20. apríl 2020. <https://www.stjornarradid.is/
efst-a-baugi/frettir/stok-frett/2020/04/20/Vinnuhopur-
gegn-upplysingaoreidu/>
2. Meðal rannsókna sem litið er til er könnun OFCOM
í Bretlandi, sem byggir á vikulegum mælingum, norsk
spurningakönnun frá mars sl. og könnun Reuters Institute
við Oxford-háskóla, þar sem bornar eru saman mælin-
gar milli sex landa. Þessar upplýsingar eru frá Þórunni J.
Hafstein, sem leiðir starf hópsins.
3. Fréttablaðið: „Evrópusambandið biður Ítalíu „innilegrar
afsökunar““ 16. apríl 2020. <https://www.frettabladid.is/
frettir/evropusambandid-bidur-italiu-innilegrar-afsoku-
nar/>
4. Morgunblaðið: „Sækja 16 tonn af lækn¬inga¬búnaði
til Kína“ 15. apríl 2020. <https://www.mbl.is/frettir/
innlent/2020/04/15/saekja_16_tonn_af_laekningabu-
nadi_til_kina/>
5. Vefur Stjórnarráðsins: „Vinnuhópur um upplýsin-
gaóreiðu og COVID-19“ <https://www.stjornarradid.is/
verkefni/almannaoryggi/thjodaroryggisrad/vinnuhopur-
um-upplysingaoreidu-og-covid-19/>
6. Vísindavefur Háskóla Íslands: „Hvar er að finna áreiðan-
legar og traustar upplýsingar um COVID-19?“ <https://
www.visindavefur.is/svar.php?id=79337#>
7. Vefur Fjölmiðlanefndar: „Svona þekkir þú rangfærslur
og falsfréttir“ <https://fjolmidlanefnd.is/stoppa-hugsa-
athuga/>
8. Vísir: „Svona var 42. upplýsingafundurinn vegna
kórónuveirunnar“ 11. apríl 2020. <https://www.visir.
is/g/2020142738d>
9. Ríkisútvarpið: „Stingur upp á samfélagssáttmála
eftir fjórða maí“ 26. apríl 2020. <https://www.ruv.is/
frett/2020/04/26/stingur-upp-a-samfelagssattmala-eftir-
fjorda-mai>
10. Vísir: „Svona var blaðamannafundurinn vegna
kórónuveirunnar“ 26. febrúar 2020. <https://www.visir.
is/g/2020200229228>
11. Vísir: „Svona var 25. upplýsingafundurinn vegna
kórónuveirunnar“ 25. mars 2020. <https://www.visir.
is/g/202025792d>
12.. Viljinn: „Geta sýktir en einkennalausir verið smitberar
eða ekki?“ 26. febrúar 2020. <https://viljinn.is/frettaveita/
geta-syktir-en-einkennalausir-verid-smitberar-eda-ekki/>
13. Ríkisútvarpið: „Lýsa notkun á Remdesivir við COVID
sem uppgötvun ársins“ 23. maí 2020. <https://www.ruv.
is/frett/2020/05/23/lysa-notkun-a-remdesivir-vid-covid-
sem-uppgotvun-arsins>
14. Einar Steingrímsson hefur rakið ferðalag upplýsin-
gaóreiðunnar að baki frétt Ríkisútvarpsins, sem Vísir hafði
svo eftir. Einar Steingrímsson: „Mun Fjölmiðlanefnd vara
við „falsfréttum“ RÚV og Vísis?“ Kvennablaðið, 23, maí
2020. <https://kvennabladid.is/2020/05/24/mun-fjolmid-
lanefnd-vara-vid-falsfrettum-ruv-og-visis/>
15. Science Norway: „Public broadcaster's controversial
coronavirus article spread disinformation to millions“ 11.
júní 2020. <https://sciencenorway.no/epidemic-media-
virus/public-broadcasters-controversial-coronavirus-
article-spread-disinformation-to-millions/1697610>
Sannleiksmat nefnda á vegum ríkisins er í besta falli umdeilanlegt
og því mögulegt að tilraunir til að hafa vit fyrir almenningi vinni
beinlínis gegn þeim markmiðum sem lagt var upp með.