Saga - 2015, Síða 78

alltaf raunin. Oft kemur ekki annað fram en að „allmargir enskir
ferðamenn“ eða „fimm þýskir ferðamenn“ hafi komið með tilteknu
skipi. Í slíkum tilvikum hefur verið valin sú leið að telja þá alla til
skemmtiferðamanna. Aftur á móti gátu blöðin þess oft ef til landsins
komu útlendingar í einhvers konar viðskiptaerindum eða atvinnu
sinnar vegna, trúboðar, listamenn eða þeir sem voru að heilsa upp
á ættingja og vini o.s.frv. Slíkir gestir voru vissulega ferðamenn í
þeim skilningi að þeir ferðuðust til landsins en hér eru þeir ekki
taldir til skemmtiferðamanna nema fram komi í heimildum að þeir
hafi notað tímann jafnframt til skemmtiferða. einnig má nefna
áhafnir erlendra herskipa sem oft höfnuðu sig í Reykjavík. Stundum
fóru yfirmenn þeirra, og jafnvel lægra settir skipverjar líka, í lysti -
túra að Þingvöllum, Geysi og fleiri staða á suðvesturhorni landsins.
Þar með voru þeir komnir í hlutverk ferðamannsins en til einföld-
unar verða þeir ekki taldir til erlendra ferðamanna hér.
Íslensku fréttablöðin gátu þess oft hvers lenskir erlendu ferða -
mennirnir væru en slíkum upplýsingum þarf að taka með fyrirvara.
Til að mynda gat breskur ferðamaður eftir atvikum verið enskur,
skoskur eða velskur. Oftar er reyndar talað um enska ferðamenn í
blöðunum en breska, en það þýddi ekki endilega að þeir væru
englendingar heldur að þeir væru enskumælandi. Þeir gátu þess
vegna verið frá Ástralíu eða Norður-Ameríku. Þetta þarf ekki að
koma á óvart í ljósi þess að á meginlandi evrópu voru breskir
þegnar yfirleitt skilgreindir sem enskir en ekki breskir á nítjándu
öld, einmitt vegna þess að þeir töluðu ensku. (Það sama á reyndar
við um enskumælandi ameríska ferðamenn; þeir voru sagðir
„enskir“.) Og þetta gerðu breskir ferðamenn oft sjálfir þegar þeir
ferðuðust á meginlandinu, sögðust gjarnan vera enskir þótt þeir
væru frá Skotlandi eða Wales.12 Hugtakið þjóðerni var að sama
skapi fljótandi á þessum tíma enda breyttust landamæri og staða
þjóðríkja eftir því hvernig pólitískir vindar blésu. Þannig voru ekki
allir „þýskir“ ferðamenn, sem íslensku fréttablöðin geta um, komnir
frá því landsvæði sem nú heyrir undir Þýskaland. Sumir þeirra
komu frá Austurríki (Austurrísk-ungverska keisaradæminu) eða
héruðum annarra ríkja þar sem bjó þýskumælandi fólk.
Tímabilið sem um ræðir afmarkast annars vegar af upphafi
reglu legra gufuskipaferða til landsins og hins vegar upphafi heims-
arnþór gunnarsson76
12 Marjorie Morgan, National Identities and Travel in Victorian Britain (Basingstoke:
Palgrave MacMillan 2001), bls. 195–197.
Saga haust 2015 umbrot.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 26.11.2015 11:00 Page 76