Saga - 2015, Page 163

þarafleiðandi glataður menningararfur, ef menningararf skyldi þá kalla“ (bls.
154). Þannig verður menningararfurinn til í reglum um samskipti fólks og
byggist á vilja fólks til að tileinka sér þær. Tinna Grétarsdóttir er á svipuðum
slóðum en hún fjallar um það hvernig skapandi greinar og menningararfur
spila saman og tekur dæmi af árlegri sýningu sem haldin er til að efla menn-
ingartengsl Íslands og kanada. Hún bendir á hvernig hagnýtingarsjónarmið
hafi orðið allsráðandi þar sem listamenn eru orðnir sveigjanlegt og hreyfan-
legt vinnuafl í menningartengdri ferðaþjónustu. Að mati Tinnu „nýtir
íslenska ríkið sér orðræðuna um ís lenskan menningararf til að hlutast til um
menningar- og listsköpun þvert á landamæri“ (bls. 348).
Helgi Þorláksson fjallar um það hvernig úrelt söguskoðun, sem sagn -
fræðingar hafa hafnað, hefur öðlast framhaldslíf á söguskiltum víða um
land. Hann dregur fram tvennt sem einkennir menningararf eins og hann
birtist í þessari miðlun sögunnar til almennings, „annars vegar að lítt er hirt
um heimildir og heimildavanda, efasemdir komast ekki að. Hins vegar
gætir þess að sömu atriðin eru endurtekin, lítt breytt, kynslóð eftir kynslóð“
(bls. 180). Miðlun menningararfs er því eitthvað annað en rannsóknir á
fortíðinni og getur stundum verið í mótsögn við þær. Sigríður Helga Þor -
steinsdóttir tekur upp þennan þráð og fjallar sérstaklega um kvenhetju úr
fortíðinni, Guðríði Þorbjarnardóttur, og hvernig gengi hennar sem slíkrar
hefur vaxið samhliða auknu vægi kvenna í þjóðmálum. Það sé skýrt dæmi
um hvernig samtíðarsjónarmið móti menningararfinn. Niðurstaða Sigríðar
er þessi: „Óhætt er að fullyrða að úr fremur fábrotnum lýsingum vínlands -
sagnanna af sögupersónunni Guðríði hefur verið spunninn mikill vefur og
margir hafa nýtt sér sögupersónuna á fjölbreyttan hátt“ (bls. 299–300). Áki
Guðni karlsson fjallar um það þegar norskir teinæringar með svokölluðu
Árfjarðarlagi, sem notað var við skipasmíðar frá lokum 18. aldar og fram á
20. öld, voru fluttir til Íslands þjóðhátíðarárið 1974 en urðu að víkinga -
skipum í huga almennings á Íslandi og voru meira að segja notaðir sem slík
í víkingamyndum Hrafns Gunnlaugssonar. „Uppruni bátanna og viðtökur
á Íslandi varpa ljósi á þá erfiðleika sem felast í því að flytja samhengi menn-
ingararfsins á milli landa“ (bls. 323) er niðurstaða Áka.
Sigurjón Baldur Hafsteinsson og Marta Guðrún Jóhannesdóttir fjalla um
tvíbenta arfleifð torfhúsa, annars vegar sem táknmyndar um fortíð sem fólk
vill afneita „og sem slík notuð sem skammaryrði í pólitískum tilgangi“ (bls.
193), hins vegar sem vitnisburðar um handverk sem er hluti af menningar-
arfleifð Íslendinga. Þau telja torfhús dæmi um erfiða menningararfleifð sem
á 19. öld var litið á sem „íslenskt svínerí“ en á sama tíma voru miðaldaskálar
teknir sem dæmi um „góðan og gamlan byggingarhátt“ (bls. 204). Á 21. öld
má hins vegar finna dæmi um upphafningu þeirra sem menningararfs án
þess þó að gert sé upp við þá staðreynd að þau kalli enn fram sterkar tilfinn-
ingar og séu táknmynd hins liðna sem beri að hafna í opinberri umræðu
(bls. 212–13).
ritdómar 161
Saga haust 2015 umbrot.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 26.11.2015 11:00 Page 161