Saga - 2019, Blaðsíða 124

væri að ræða og að málið snerist jafnframt um „siglinga öryggi
íslensku þjóðarinnar“.43 Ellert B. Schram þingmaður Sjálf stæðis -
flokks lagði fram frumvarp um málið þar sem lagt var til að vöru-
flutningar fyrir varnarliðið yrðu gerðir „frjálsir“. Í greinargerð sagði:
Frumvarp þetta er samið og lagt fram vegna þess að bandarískt skipa-
félag hefur hafið reglubundnar siglingar til Íslands í skjóli bandarískra
laga frá 1904 sem áskilja skipum þess lands einkarétt til flutninga fyrir
varnarmálaráðuneyti Bandaríkjanna. Slíkur einkaréttur er í ósamræmi
við réttarvitund íslensku þjóðarinnar og veruleg skerðing á hagsmun-
um hennar. Er nauðsynlegt að grípa til löggjafar í því skyni að tryggja
hagsmuni og öryggi landsins.44
Frumvarpið varð þó ekki að lögum og Ólafur Þórðarson þingmaður
Framsóknarflokks benti Ellerti á að Alþingi gæti ekki breytt banda-
rísku lögunum sem voru aðalorsök vandamálsins.45 Þeir og aðrir
þingmenn voru þó sammála um meginatriði málsins: að íslensk
fyrirtæki ættu að endurheimta flutningana. Ólíkar ályktanir voru þó
dregnar af málinu. Alþýðubandalagsmaðurinn Hjörleifur Guttorms -
son hafði til dæmis áhyggjur af því að herstöðin væri orðin svo
þýðingarmikil fyrir íslensk fyrirtæki. Ef þau stæðu nánast og féllu
með skipaflutningum fyrir herinn væri farsælasta lausnin einfald-
lega að losa „okkur við þetta erlenda herlið og ítök þess í íslensku
þjóðlífi“.46
Íslensku fyrirtækin reyndu því bæði að virkja fjölmiðla og al -
menningsálit og að setja þrýsting á stjórnvöld með beinum hætti.
Ríkisstjórnin varði hagsmuni fyrirtækjanna á öllum stigum Rainbow
Navigation-deilunnar og átti það ef til vill sérstaklega við um Eim -
skip sem, líkt og Sveinn R. Eyjólfsson komst síðar að orði, „alltaf
naut stuðnings ríkisins ef á þurfti að halda“.47 Joanne young lög -
maður Eimskipafélagsins átti ekki aðeins í miklum samskiptum við
íslenska sendiráðið í Washington. Hún skrifaði meira að segja drög
að bréfi fyrir Geir Hallgrímsson utanríkisráðherra að senda í eigin
nafni til George Shultz.48 Eftir að samningar höfðu tekist í málinu
arnór gunnar gunnarsson122
43 Alþingistíðindi 1984–1985 B, d. 6693.
44 Alþingistíðindi 1984–1985 A, d. 3757.
45 Alþingistíðindi 1984–1985 B, d. 5803.
46 Alþingistíðindi 1984–1985 B, d. 6697.
47 Silja Aðalsteinsdóttir, Allt kann sá er bíða kann, bls. 226.
48 ÞÍ. ÖÞÍ. AC3-3/1. Bréf Joanne W. young til Hans G. Andersen, 27. september
1984.
Saga vor 2019 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 13.5.2019 17:21 Page 122