Saga - 2019, Blaðsíða 209

Bára Baldursdóttir og Þorgerður H. Þorvaldsdóttir, KRULLAÐ OG
KLIPPT. ALDARSAGA HÁRIÐNA Á ÍSLANDI. Safn til iðnsögu Ís -
lend inga XVII. Ritstj. Ásgeir Ásgeirsson og Sumarliði R. Ísleifsson. Hið
íslenska bókmenntafélag. Reykjavík 2018. 458 bls. Mynda-, heimilda-
og nafnaskrá.
Ritið Krullað og klippt er 17. bókin í ritröðinni um iðnsögu Íslands. Handrit
að bókinni var tilbúið fyrir rúmlega áratug og miðaðist þá við tuttugustu
öldina eins og hún lagði sig. Margvíslegar ástæður urðu til þess að útgáfan
dróst. Tekin var sú ákvörðun að byggja að mestu á því handriti sem fyrir lá
í stað þess að bæta við efni um þann tíma sem liðinn er frá síðustu aldamót-
um (bls. 13). Á stöku stað er þó bætt við nýrri upplýsingum. Í aðfaraorðum
vekur ritstjóri Safns til iðnsögu Íslendinga athygli á því að saga háriðna
er frábrugðin sögu flestra annarra iðngreina að því leyti að ekki er verið
að framleiða neitt. Fremur mætti segja að verið sé að fjarlægja, breyta og
móta.
Það er ekkert áhlaupsverk að skrifa sögu heillar iðngreinar sem reyndar
kom fremur seint til Íslands. Ekki síst þar sem viðkomandi fag fæst við útlit
fólks, jafn merkingarþrungin fyrirbæri og hár og skegg sem löngum hafa
verið háð tískusveiflum og síbreytilegri tækni. Hár- og skeggtíska breytist í
takt við þjóðfélagsþróun og andrúmsloft, samanber þegar strákar létu hár
sitt vaxa á bítlatímanum svo við lá að hárskeraiðn legðist af (bls. 369–372).
Það er skemmst frá því að segja að bókin er ákaflega skemmtileg aflestr-
ar. Sagan hefst þegar fyrstu (ólærðu) karlarnir settu upp stofur og tóku að
sér að klippa og raka karla fyrir borgun um aldamótin 1900 og fyrstu lærðu
hárgreiðsludömurnar komu heim frá Kaupmannahöfn. Þar verður að nefna
Kristólínu Kragh sem fyrst kvenna opnaði hárgreiðslustofu (bls. 66–69) og
Sigurð Ólafsson sem lengi rak vinsæla rakarastofu í Eimskipafélagshúsinu,
menntaði fjölda rakara og hafði mikil áhrif á stöðu stéttarinnar (bls. 50–52).
Síðan er fjallað um þróun greinarinnar, hvernig þjónustan breiddist út um
landið til vaxandi bæja og hvers konar fyrirbæri rakarastofan og hár -
greiðslu stofan var. Á rakarastofunum voru sagðar fréttir og heimsmálin
rædd. Á hárgreiðslustofunum var framan af meira pukur, jafnvel tjöld á
milli bása svo ekki sæist hvað var verið að gera við viðkomandi dömu. Það
gat verið feimnismál að láta lita á sér hárið eða fást við hárvandamál. Trún -
aður við kúnnann var lykilatriði. Skemmtilegar sögur eru sagðar af körlum
og konum sem komu grálúsug inn á hárgreiðslustofur.
Það gat verið erfitt að komast að hjá meistara til að læra á meðan mennt-
unin var með þeim hætti að neminn samdi við viðkomandi meistara. Al -
gengt var að iðnin gengi á milli ættliða, synir lærðu hjá föður (og einstaka
sinnum dætur) og dætur hjá mæðrum sínum. Árið 1927 gengu í gildi ný
iðnfræðslulög með ítarlegri reglugerð um hvað skyldi kennt og í hverju
prófað. Bæði hárgreiðsla og hárskurður töldust þar með til löggildra iðn -
ritdómar 207
Saga vor 2019 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 13.5.2019 17:22 Page 207