Andvari - 01.01.2013, Blaðsíða 85

PÉTUR PÉTURSSON
Kreddulaus temperamentsmaður
Meistari Eiríkur Magnússon í Cambridge og upphaf
frjálslyndrar guðfrœði á Islandi
Eiríkur Magnússon var fæddur í Berufirði hjá Djúpavogi 1. febrúar árið 1833.
Hann var sonur hjónanna Magnúsar Bergssonar prests í Berufirði og síðar í
Eydölum og Vilborgar Eiríksdóttur. Eiríkur lést á Englandi árið 1913 og þá
hafði hann starfað við háskólabókasafnið í Cambridge í næstum fjóra áratugi.
Hann er einkum þekktur fyrir þýðinga- og útgáfustarf sitt á íslenskum bók-
menntum. Það var því við hæfi að minnast hans á þessu ári sem ber upp á
hundrað ára ártíð hans.'
Eiríkur var guðfræðingur að mennt. Hann lauk prófi frá Prestaskólanum
í Reykjavík árið 1859. Þótt hann komi mjög við sögu þýðinga og útgáfu
Biblíunnar á íslenskt mál um sína daga, lét hann minna til sín taka á vettvangi
guðfræði og kirkjumála en efni stóðu til. Önnur málefni voru ofar á baugi hjá
honum. Hans er nú minnst fyrst og fremst sem fræðimanns á sviði norrænna
fræða og fyrir þátttöku í menningar- og stjórnmálum heimalands síns.
Ef vel er að gáð liggur eftir Eirík merkilegt framlag á sviði guðfræði og
kirkjumála á seinni hluta 19. aldar og við upphaf þeirrar tuttugustu og verður
hugað að því í þessari ritgerð. Framlagi hans til trúmálaumræðu á íslandi
verða gerð skil og í því sambandi einkum álitaefni aldarinnar sem var af-
staða trúar og vísinda. Fjallað verður um tengsl Eiríks við tvo áhrifamikla
íslenska guðfræðinga, þá Matthías Jochumsson o£ Harald Níelsson sem voru
í fararbroddi frjálslyndu guðfræðinnar á íslandi. I ævisögu Eiríks eftir Stefán
Einarsson prófessor er sagt frá því að Eiríkur hafi sumarið 1863 verið túlkur
og fylgdarmaður ensks trúboða af söfnuði kvekara.2 En Stefán getur ekki um
nánari kynni þeirra sem komið hefur í ljós að hljóta að hafa verið umtalsverð.
Hér er þeirri tilgátu varpað fram að boðskapur og starfsemi kvekara hafi haft
gagnger áhrif á Eirík og átt mikinn þátt í því að hann varð frjálslyndur guð-
fræðingur.