Andvari - 01.01.2013, Page 116

114
HJALTI HUGASON
ANDVARI
hleypa af stað. Hér ræðst hann til atlögu við samfélagslega venju, almenn-
ingsálit og hina fornhelgu stofnun hjónabandið sem bæði kirkja og samfélag
stóðu vörð um.
Steinar á Brú stendur fyrir enn róttækari afstöðu til hjónabandsins og helst
hún í hendur við mannskilning hans og afstöðu til kirkju og trúarbragða.55
Lesendur fá líka einna gleggsta innsýn í sjónarmið hans af öllum sögupersón-
unum þegar hann opnar huga sinn fyrir Sigríði:
Já. - Dýrið í manninum er sterkt, menn hafa aldrei fundið lagið á að temja það — En
ósjálfrátt hafa menn frá ómunatíð fundið að það var til, og að fjöturinn þyrfti sterkur
á það, það braust út þó það væri bundið, og þá loksins fengu menn guðlega tygilinn
mjúkan og mjóan og teyggóðan eins og silkiræmu, þessi Gleipnir átti nú að halda
vonargandi hvers manns bundnum - Það er nú dagsatt að þanþolið er fjarska mikið í
fjötrinum; dýrið hefur ekki legið aðgerðarlaust eða í dái síðan; í rökkrinu og myrkrinu
hefur það gengið og fengið sér bráð, svona teyggott er nú guðlega bandið...
- En nú þola sumir menn engin bönd sem aðrir leggja á þá, það er sama hvort þeir
halda, að Guð eða menn geri það - Þeir reynast býsna margir svo - Þeir brjótast um
í fjötrunum, slíta kröftunum, tygillinn gengur inn að beini, blóðið streymir; mörgum
hefur auk heldur blætt út af sárum þeim er Gleipnir skar, aðrir hafa borið sár og örkuml
til dauðans.
Menn hefðu nú reyndar aldrei getað komið tyglinum á dýrið, ef ekki hefði verið hægt að
nota sér mannlega tilfinning - viðkomuafl mannkynsins, þetta öfluga, eilífa frjómagn; til
að koma Gleipni á, eiginlega mennina sjálfa; þar skaust nú á skjal fyrir spekingunum -.
það [svoj er annar galli á gjöf Njarðar og hann ekki mjög lítill, fjöturinn sleppir öllum
sem nokkurt vit og lag hafa á að brjótast úr honum, og ekki eru alveg duglausir; en
kyrkir alla lítilmagna. - Eitt er nú eftir enn; dýrið í manninum sem upphaflega var
fjörmikið og kraftasælt, sem tók með hervaldi það sem það rændi, hitt var mest sem
gekk viljugt á vald þess - dýrið hefur ekki verið ljótt né viðbjóðslegt þá - það hefur
bara verið of kátt og brútalt. En í fjötrinum er það orðið lymskt og íjúgandi, stelandi,
síhungraður blóðdrekkur, sem ævinlega er á ferð í myrkrinu. Það er hálfu verra í
fjötrinum en áður og tíu sinnum ljótara og viðbjóðslegra.56
Steinar telur að í manninum búi villt dýr sem í upphafi hafi verið „fjörmikið
og kraftasælt“ en „of kátt og brútalt“ fyrir þá sem tryggja vildu festu í samfé-
laginu. Þeir fundu því upp bönd, t.d. hjónabandið, sem gefið var guðleg helgi.
Þegar þau voru lögð á manndýrið varð það lúmskt, lygið, þjófskt, síhungrað í