Úrval - 01.09.1953, Side 17

IÐNVÆÐING BÓKMENNTANNA
15
•og eitthvað er í spunnið, óá-
nægðir og skila ekki eins góðu
verki og þeir gætu. Það er að
sjálfsögðu mál, sem hver rit-
höfundur verður að gera upp
við sjálfan sig, hvort honum
finnst það of hátt gjald að láta
frjálsræði sitt fyrir efnalegt ör-
yggi. En víst er, að þjóðfélagið,
<og bókmenntirnar tapa á því.
Þar við bætist, að ástandið
sem skapazt hefur er ógnun við
sjálft tjáningarfrelsið. Tvö skil-
yrði eru nauðsynleg til þess að
unnt sé að varðveita heilbrigt
og lýðræðislegt frelsi orðsins:
það verður að geta náð til f jöld-
ans eftir ýmsum leiðum, og það
má ekki hindra útbreiðslu þess
með gjörræði. Era þessi skil-
yrði fyrir hendi í samfélagi
voru? Ég tel að svo sé ekki.
í efnahagsmálum er stefnan
sú, að eignarrétturinn og völdin
flytjast á æ færri hendur. And-
legt líf er hér engin undantekn-
ing. Eignarrétturinn á blöðum og
tímaritum flyzt á æ færri hend-
ur, og að baki eigendanna eru
auglýsendurnir með peningavald
sitt, því að útgefendurnir eru
algerlega háðir stuðningi þeirra.
Ameríski útvarps- og sjónvarps-
iðnaðurinn er næstum allur í
höndum fjögurra eða fimm fé-
laga, sem með sendingum sín-
um ná til hlustenda um allt land.
Þar era áhrif auglýsendanna
allsráðandi, því að allar tekjur
iðnaðarins koma frá þeim. Amer-
íski kvikmyndaiðnaðurinn er
næstum allur í höndum sjö eða
átta stórra félaga, sem öll era
áhrifamikil innan félagsskapar
kvikmyndahússeigenda. (Það
eru til nokkrir sjálfstæðir kvik-
myndaf ramleiðendur, en þeir eru
háðir bönkunum, sem lána þeim
fé.) Það era ekki ýkjur þó að
sagt sé, að nokkur hundruð
manna ráði öllu því sem vér les-
um í blöðum og tímaritum og
sjáum og heyram í kvikmjmda-
húsum og sjónvarpi.
Ekkert er mér fjær en að
halda því fram, að þessir menn
séu vondir, ég segi ekki einu
sinni, að þá skorti góðan vilja.
Ég fullyrði aðeins, að slík sam-
færsla vinni gegn þeirri megin-
reglu, að höfundurinn eigi að
geta náð til fólksins eftir eins
mörgum leiðum og unnt er, og
að hún sé hættuleg ógnun við
hið frjálsa orð. Þessi fullyrðing
mín fær aukið gildi við þá stað-
reynd, að hópurinn sem á og
ræður þessu öllu, er tiltölulega
einslitur í skoðunum sínum á
efnahags- og stjórnmálum. Höf-
undur, sem er ákaflyndur, upp-
reisnargjarn og brýtur nýjar
brautir, er litinn hornauga, —
að minnsta kosti er hann ekki
talinn góð fjárfesting. Gjaldið,
sem rithöfundurinn verður að
greiða fyrir reglubundna vinnu,
er að hann beygi sig fyrir þeim
reglum, sem ráðamennirnir
setja.
Hverjar þessar reglur eru, má
greinilega sjá í siðareglunum,
sem gilda fyrir kvikmynda- og
sjónvarpsiðnaðinn.Fyrsta grein-