Úrval - 01.09.1953, Blaðsíða 31

UM HAGNÝTINGU KJARNORKUNNAR
29
íumatómunum. Við það magn-
ast njútrónuútgeislunin frá úr-
aníumstöngunum og þar með er
keðjuverkunin komin í gang.
Sú orka, sem leysist úr læð-
ingi í hvert skipti sem njútróna
klýfur aðra njútrónu úr atóm-
kjarna, kemur fram sem hiti.
Þegar reaktorinn er í gangi,
myndast geysilegur hiti í honum
— raunar alveg eins og í ofni
sem brennt er kolum í — og ef
við viljum breyta hitanum í aðra
tegund orku, þá verðum við að
nota hann til að breyta vatni
í gufu og láta hana knýja gufu-
túrbínu.
Þetta virðist vera ósköp ein-
falt, en það á hér við eins og á
mörgum öðrum sviðum, að
fræðikenning og framkvæmd
hennar er sitt hvað.
„Eldsneytið", sem við notum
er sem sagt úraníum — annað
hvort í stöngum eða sem duft
— og úraníum er mjög dýrt
eldsneyti. Á hinn bóginn er það
mjög drjúgt. Einn skammtur í
reaktor getur haldið honum
gangandi í meira en tíu ár.
Úraníum er til í náttúrunni
í tveim gerðum: létt úraníum
og þungt. Létt úraníum köllum
við úraníum 235 (af því að í at-
ómkjarna þess eru 92 prótónur
og 143 njútrónur: 92 + 143 —
235), og það er í rauninni að-
eins það, sem við getum notað
til eldsneytis í reaktorum okkar.
Úraníum 238 (með 92 prótónum
og 146 njútrónum) vill ekki
„brenna“; segja má, að sem
„eldsneyti" sé Sami munur á
léttu og þungu úraníum og á
kolum og flögusteinum — og
hverjum dettur í hug að setja
flögusteina í ofninn? En þetta
er slæmt, því að létt úraníum
finnst aðeins í þungu úraníum,
og aðeins mjög lítið af því. Ef
við tökum úraníumbút, sem veg-
ur 140 grömm, þá eru 139
grömm af honum þungt úran-
íum, en aðeins eitt gramm úr-
aníum 235. Af þessu er aug-
ljóst, að sé venjulegt úraníum
dýrt, þá er úraníum 235 enn
dýrara.
Annað vandamál, sem skap-
ast við „úraníumbruna' ‘, er það,
að „askan“ sem myndast þegar
úraníum 235 „brennur“ í reakt-
ornum er geislavirk — svo mik-
ið geislavirk, að lífshættulegt er
að verða fyrir geislum hennar.
Þessvegna verður að byggja ut-
an um reaktorinn þykkt stein-
steypuhylki, og einnig verður að
gera sérstakar varúðarráðstaf-
anir þegar hin geislavirka
„aska“ er losuð úr reaktomum.
Það eru til að minnsta kosti
fernskonar reaktorar, sem verð-
ur hægt að nota þegar vinna á
kjarnorku til að láta hana fram-
leiða nothæfa orku. Ein tegund-
in er endurbætt gerð stærri
reaktorsins í Harwell. Við not-
um nú hitann, sem myndast í
Harwell reaktornum til þess að
hita upp húsin okkar og til að
hita upp vatn. Við erum sem
stendur að búa til endurbætta
gerð hans, og verður ef til vill