Úrval - 01.06.1955, Page 4

2
ttRVAL,
Auga hans er gætt skyggni
langt umfram það sem algengt
er, en það losnar aldrei við
hina gömlu, sársaukafullu
sprungu.
Það er þetta, sem veldur því,
að mörg ævintýri hans eru við-
sjárverður lestur fyrir börn. I
hinum eiginlegu þjóðsöguævin-
týrum finnur ímyndunarafl
barnsins hvíld. Þau eru leikur
með margbreytileik lífsins og
heimsins, en sá leikur hvílir
alltaf á bjargi alþýðlegrar
vizku. Hvort heldur ævintýrin
eru dönsk eða norsk, hvort
heldur þau eru úr „Grimms
ævintýrum“ eða „Þúsund og
einni nótt“, auðga þau barns-
hugann og veita honum fró. En
hjá H. C. Andersen mætir það
barn, sem ekki er forhert eða
gætt alltof miklu jafnaðargeði,
oft á tíðum einhverju ókunnu
og uggvænlegu, það grunar, að
hér sé eitthvað annað á ferð-
inni, að þetta sé ekki hinn
ævintýralegi, en jafnframt und-
arlega tryggi heimur þjóðsögu-
ævintýrsins, heldur einhver
óijós boðskapur frá þjáðri
mannssál. I Þumallínu, í Snæ-
drottningunni, í Móöurinni eða
Litlu hafmeyjunni, birtast
manni skyndilega ægidjúp
mannlífsins, barnið hörfar und-
an andspænis uggvekjandi hug-
boði um hin skelfilegu gjöld,
sem tilveran heimtar. Hin
áleitna, ljúfsára tilfinninga-
semi, sem æ ofan í æ skýtur
upp kollinum hjá Andersen, er
einnig óþekkt í þjóðsöguævin-
týrumun og magnar öryggis-
leysiskenndina. Sumsstaðar,
eins og t. d. í Rauöu skónum,
er óhugnaðurinn svo sam-
þjappaður, að jafnvel eldri og
tiltölulega óhörundsárum les-
endum getur hrosið hugur við.
Það er ekki tilviljun, að ein-
mitt Rauöu skórnir fjalla um
það sem gekk eins og rauður
þráður gegnum allt líf Ander-
sens — hégómagirnina, eins og
hún endurkastast frá hinu hug-
vitsamlega speglakerfi hans.
Hið óþrjótandi lífsfjör hans
leitaði sér mjög snemma út-
rásar í metorðagirni. Upphaf-
lega hefur það án efa verið ein-
föld þrá eftir lífi og Ijósi og
fegurð, en til þess að komast
burt frá almúganum og fátækt-
inni varð hann að breyta því
í metorðagirni. Eina leiðin,
sem stóð honum opin, var góð-
gerðasemi hinna ríku, og gjald-
ið fyrir hana er þakklæti. Þessi
krafa um stundvíslegt og ótak-
markað þakklæti var sett fram
með þvílíkum eftirgangsmimum
og af svo góðri samvizku, að
furðulegt má sýnast í augum
nútímamanns, en í raun og veru
er það eitt athyglisverðasta
framlagið til skilnings á þáver-
andi yfirstétt Kaupmannahafn-
ar. H. C. Andersen mun hafa
verið öðrum fremur reiðubúinn
til að sýna þakklæti, en það
sem af honum var krafizt gekk
líka út yfir öll mannleg tak-
mörk. Líf hans var linnulaus,