Úrval - 01.06.1955, Page 56

54
ÚR VAL
lífsmótandi afl í heimspeki og
bókmenntum bæði í Frakklandi
og utan þess. Descartes, Rous-
seau, Bacon, jafnvel Spinoza
hafa fjölmargt af honum lært.
Enn í dag er hann furðumikið
lesinn og hugsun hans lifir enn
í samtíð okkar. Að lesa Mon-
taigne er eins og að tala við
gáfaðan og skemmtilegan mann.
Þú flettir einhvers staðar upp
í bók hans, brýtur upp á ein-
hverju samtalsefni, og viðræð-
urnar berast brátt um heima og
geima, og eins og í samtali,
hirðir þú hvorki um, á hverju
samtalið hófst, né á hverju það
endar. Þetta var unaðsstund og
það er þér nóg. Þú sérð brátt,
að það, sem þú hugðir fyrst
galla á gerð ritsins, eru kostir
þess, þegar til lengdar lætur. Og
þú finnur, að fáum höfundum
hefur tekizt betur en Montaigne
að ná markmiði því, sem fyrir
þeim hefur vakað. Með því að
lýsa sjálfum sér hefur hann lýst
manneðlinu.
Sýniskaflar úr „ESSAIS“
Eftir IMichel de Montaigne.
Hugleiðingar um dauðann.
Takmark ævi vorrar er dauð-
inn. Oss er nauðsyn að stefna
stöðugt í átt til hans. Ef hann
skelfir oss, hvernig getum vér
þá gengið svo mikið sem einu
skrefi lengra án hitasóttar? Al-
þýðumaðurinn losar sig úr klíp-
unni með því að leiða hjá sér
að hugsa um hann. En hvílíkt
skilningsleysi skepnunnar er
það, sem slegið getur hann því-
líkri hlindu? . . .
En það er brjálæði af mönn-
um að ímynda sér, að þeir geti
sloppið á þann hátt. Þeir koma,
þeir fara, þeir ganga, þeir
dansa. En um dauðann heyrist
ekkert nýtt. Allt er harla gott,
en þegar hann svo vitjar þeirra,
eiginkvenna þeirra, barna eða
vina, án þess að gera nokkurt
boð á undan sér, þá veina þeir
og reita hár sitt og fyllast ör-
væntingu. Hver hefur nokkurn
tíma séð þvílíka breytingu, því-
líka skelfingu? Vér eigum að
horfast í augu við hann áður
en svo langt er komið . . . Væri
dauðinn óvinur, sem hægt væri
að komast undan, mundi ég ráð-
leggja fólki að fá sér hugleysið
að vopni; en af því að svo er
ekki, af því að hann nær þér,