Læknaneminn - 01.09.1981, Síða 7

Kviðarholsskoðun
Ólafur Gunnlaugsson læknir
Við líkamsskoðun er mikilvægt að temja sér rétt
vinnubrögð, sem síðan eru framkvæmd á venjubund-
inn hátt. Þetta á ekki síst við um skoðun á kviðar-
holi. Sjúklingurinn liggur á bakinu, er beinn og með
hendur sér við hlið, en sumum reynist auðveldara að
fá slökun á kviðvegg, með því að hafa hné beygð.
Athugun á kviðarholi má gjarnan greina í fjóra
þætti: Skoðun (inspectio), þreifingu, bank og hlust-
un. Verður hér getið helstu atriða, sem hafa ber í
huga.
Skoffun
Það, sem fyrst vekur athygli, er almennt útlit kvið-
arins, þ. e. hvort hann er þaninn, framsettur eða
flatur. Sé kviðveggurinn slappur og húðin í felling-
um, er það til marks um megrun. Eðlileg staðsetning
nafians er mitt á milli symphysis pubis og processus
xiphoideus. Ef kviður er þaninn vegna ascites, breyt-
ist afstaða naflans á þann veg, að hann færist nær
symphysis pubis. Sé kviður þaninn vegna offitu, lofts
eða stíflu í görn, breytist afstaða naflans ekki.
Bláæðar eru stundum mjög áberandi, og getur
þetta verið meðfætt en er annars einkenni um rennsl-
ishindrun í vena cava inferior eða vena portae. Eðli-
legt rennsli í bláæðum í neðri hluta kviðveggjar er
niður á við. Sé rennslið upp á við, er það til marks
um rennslishindrun í vena cava inferior. Þandar blá-
æðar kringum nafla, eða caput medusae, er óvenju-
legt einkenni um lifrarcirrhosis. Rennsli í þessum
æðum er í átt frá naflanum. Venjulega er það til
marks um garnastíflu, ef garnahreyfingar eru sjáan-
legar í gegnum kviðvegginn. Þær má þó greina hjá
grönnu fólki með þunnan kviðvegg, þótt ekki sé sjúk-
dómur til staðar. Púlserandi fyrirferðaraukning í
epigastrium gæti bent til aneurysma í aorta en gæti
einnig komið til vegna æxlis eða eitlaberðis yfir
aorta. Einnig hér getur rýr kviðveggur hjá grönnu
fólki villt um fyrir okkur. Þá getur sjúklingurinn
tekið á sig þannig stöðu, að kviðurinn verði mjög
framsettur, án þess að hann sé raunverulega útþan-
inn. Þetta gerir sjúklingurinn með því að auka
hryggfettu (lordosis) og þrýsta niður þindinni. Þeg-
ar þessar breytingar eru á háu stigi, er talað um
pseudocyesis eða pseudopregnancy. Sé grunur um
herniu í kviðvegg, má fá hana fram með því að láta
sjúklinginn lyfta höfði.
Gæta þarf að hreyfingum kviðveggjarins. Hjá
körlum með kviðöndun eru þær meira áberandi en
hjá konum. Má búast við að þessar hreyfingar séu
minni þar í kviðnum sem bólga er staðestt. Við líf-
himnubólgu getur kviðveggurinn verið nánast hreyf-
ingarlaus.
Þreifing
Mikilvægasti og kannski vandasamasti hluti skoð-
unar á kviðarholi er þreifing. Sé farið óvarlega að
sjúklingnum og strax byrjað að þreifa djúpt eftir
einhverju ákveðnu meini, sem kvartanir hans hafa
bent til, er hætt við, að hann spenni kviðvöðva og
skoðunin verði þannig ófullnægjandi. Fyrst her að
þreifa kviðinn létt með hlýrri hendi og þá gjarnan
hvern fjórðung hans í senn. Flatur lófi er lagður á
kviðvegginn og þrýst á með fingrunum. Kemur þá
fljótlega í Ijós, hvort til staðar eru aum svæði eða
stækkuð líffæri. Hafi sjúklingurinn engin óþægindi
við þetta byrjunarstig þreifingar, má vænta þess að
fá betri afslöppun á kviðvegg, þegar þreifa þarf
dýpra.
Slundum getur leikið vafi á, hvort eymsl eru bund-
in við kviðvegginn sjálfan eða líffæri þar fyrir inn-
an. Til aðgreiningar getur þá hjálpað að láta sjúkl-
inginn spenna kviðvöðvana, með því að lyfta höfði
frá skoðunarbekknum, en um leið er viðhaldið stöð-
ugum þrýstingi á kviðinn. Séu eymslin samt til stað-
LÆKNANEMINN
5