Læknaneminn - 01.09.1981, Blaðsíða 12

Skoðun barna
Björn Júlíusson læknir
Inngangur
Læknanámi er venjulega svo lil hagað, að stúdentinn
fær ekki tækifæri til að umgangast og skoSa veik
börn fyrr en seint í námi, venjulega á fimmta ári. Þá
hefur hann þegar hlotið nokkra kennslu og þjálfun i
undirstöðuatriðum skoðunar á fullorðnum. Honum
hefur verið kennt að leita sjúkdómseinkenna hjá
sjúklingnum með því að ganga skipulega að verki og
heita athygli eða skoðun (inspection), þreifingu
(palpation), banki (percussion) og hlustun (aus-
cultation) í þessari röð við sjúklinginn í heild og hin
ýmsu líffærakerfi hans, oft aS viðbættum nokkrum
sérhæfðum rannsóknum. Þessar aðferðir eða vinnu-
tilhögun ásamt ýtarlegri sjúkraskýrslu frá sjúklingn-
um sjálfum, foreldrum hans eða aðstandendum, eru
sá grundvöllur, sem sjúkdómsgreining byggist á aS
verulegu leyti.
Saga
Þegar um eldri börn og unglinga er aS ræða er
oft hægt að viðhafa sömu aðferðir og við fullorðna,
en um smábörn og kornabörn gegnir allt öðru máli.
Ungt barn getur ekki greint frá sjúkdómseinkennum
sínum eða rakið sína sjúkrasögu. Þá verður að
reiða sig á frásögn foreldra eða aðstandenda og eig-
in athuganir. Nákvæm sjúkraskrá og vel unnin er
ómetanleg og getur oft leitt til greiningar strax eða
rennt stoðum undir greiningu. Flestir spítalar hafa
ákveðin eyðublöð meS reitum fyrir ýmsar upplýs-
ingar, er leita skal eftir, og er þýðingarmikið að út-
fylla eySublaðiS strax samviskusamlega, þvi aS þaS
getur reynst erfitt og tafsamt síðar.
Skrifa Ijer niður fullt nafn barnsins, ef það hefur
hlotið nafn og kyn þess. Nöfn foreldra, aldur þeirra,
atvinnu og hjúskaparstétt, hvort þau búa saman,
svo og upplýsingar um heilsufar þeirra skal skrá
greinilega. Telja skal upp öll systkini í réttri aldurs-
10
röð, kyn þeirra og hvort þau eru alsystkini, heilsu-
far þeirra skal einnig kannaS. Þá ber aS athuga,
hvort arfgengir sjúkdómar eða meðfæddir gallar
komi fyrir hjá öðrum ættingjum. Könnun á félags-
legum aSstæðum barnsins getur oft leitt í ljós ýmis-
legt athugavert, sem getur hafa haft áhrif á heilsu
bamsins eða velferð. Vegna þessa þarf að spyrja um
vinnu foreldra heima og heiman, húsnæði og efna-
hag og kanna hvort einhverjir félagslegir erfiðleikar
geti ef til vill átt þátt í sjúkleika barnsins.
Heilsufarssögu barnsins þarf að skrá frá bvrjun.
Spyrja móður um meðgöngu og heilsufar hennar
þá, um sýkingar, lyfjanotkun og lengd meðgöngu.
Fá upplýsingar um fæðinguna hjá móðurinni. Ef
þær eru ekki fullnægjandi þá ber að leita til þeirrar
stofnunar þar sem barnið fæddist, eða til IjósmóSur
ef þaS fæddist heima. Reyna að fá upplýsingar um
ástand barnsins í fæSingunni og eftir hana, fæðing-
arþunga, lengd og höfuðummál.
NauSsynlegt er að fá vitneskju um næringu og
þroska bamsins. Hvort barnið var á brjósti og þá
hve lengi. Hvenær það fór að fá aðra fæðu, hvaða
fæðu og í hve miklu magni. Hvenær fékk barnið pela
og hve lengi hafði það pela? Fékk það C- og D-víta-
mín eða lýsi og ávaxtasafa? Hvernig var þyngdar-
aukning barnsins á fyrsta ári og síðan? Athuga þarf
heilsufarsbók barnsins, ef til er.
Þroska bamsins er nauðsynlegt að kanna. Hvenær
fór barnið aS brosa og festa augun við hluti (fix-
era)? Hvenær hélt þaS höfði, sat eitt, stóð upp,
gekk eitt? Hvernig var málþroskinn? Hvenær fór
barniS að hafa fulla stjórn á hægðum og þvaglátum?
Ilvernig vegnaði barninu í samskiptum viS önnur
börn, á dagheimili eða í leikskóla, og eldri börn í
skóla oghver var námsárangur þeirra? Stundum get-
ur verið nauðsynlegt aS hafa tal af kennara barns-
ins eða sálfræSingi skólans, ef um erfiðleika í námi
er aS ræða eða hegðun er afbrigðileg.
LÆKNANEMINN