Læknaneminn - 01.09.1981, Síða 30

Etioloifia og psyhiskir þættir
Þetta ástand, anorexia nervosa, hefur verið þekkt
lengi og mun elsta skýrslan, sem til er um þaö, vera
frá seinni hluta 17. aldar.
A síðustu öld hafa komið fram fjöldamargar til-
gátur og kenningar um hvað orsakaði þetta ástand.
Crisp rekur margar af þessum kenningum í grein
sinni um anorexia nervosa frá 1969. Þar kennir ým-
issa grasa svo sem að þetta sé ákveðið form af hyst-
eriu eða sé konversions hysteria. Aðrir hafa einblínt
á obsessívu þættina og talið það vera kompulsion að
borða ekki. Sumir hafa talið einstaklingana vera
annað hvort hysteriska eða phobiska og skipt þeim
þannig í tvo hópa. Enn aðrir hafa talið þetta n. k.
sjálfsmorð, form af depression, form af maniu og
depressivri psykosu eða schizophreniu. Af ofan-
greindu sést að ekki hefur verið hörgull á kenningum
til að skýra þetta ástand. Sumir hafa þó álitið, að
nevrótisku einkennin, sem svo oft sjást í þessu á-
standi, séu sekunder fyrirbæri.
Crisp hefur sett fram vandaðar kenningar um psyk-
isku þættina í þessu ástandi. 1 grein sinni frá 1969
segir hann, að grundvallareinkennið í anorexia ner-
vosa sé þyngdarphobia og þessi phobia sé fyrir kjör-
þyngd fullorðins einstaklings, en ekki fyrir of mik-
illi þyngd hans. Crisp segir ennfremur, að einstakl-
ingurinn afneiti þessu stundum í viðtölum, en þetta
komi þó í ljós, þegar meðferð er hafin og þyngd við-
komandi fer að nálgast það sem gæti kallast eðlilegt.
Þetta séu því viðbrögð einstaklingsins við vaxtar-
breytingum þeim, sem eiga sér stað á gelgjuskeiði.
Astandið virðist oft þróast út frá fyrri óskum við-
komandi um að vera grennri og fari síðan út í að
verða flótti í meira öryggi svipað og er til staðar í
bernsku og sé þannig vörn við því að verða kyn-
þroska og fullorðinn.
Crisp segir, að þessir einstaklingar komi oft frá
fjölskyldum með truflaðar matarvenjur og einnig sé
oft um aukna tíðni að ræða á offitu og anorexia í
fjölskyldum þeirra. Einnig segir hann, að oft sé um
að ræða einstaklinga, sem taka snemma út líkamleg-
an þroska og/eða kynþroska. Þessir einstaklingar
virðast því tengja þyngd við vöxt og þroska og fara
því að óttast ekki bara aukna þyngd heldur líka eðli-
lega þyngd.
Fleiri hafa sett fram tilgátur, sem koma heim og
saman við ofangreindar kenningar Crisp. Til dæmis
segja þeir Eitinger og Retterstöl í bók sinni Kriser og
Nevroser, að þetta ástand orsakist af ómeðvituðum
mótþróa ungra stúlkna gegn því að verða fullvaxnar
og taka á sig hlutverk og skyldur fullorðinnar konu.
I grein sinni frá 1979 heldur Crisp áfram að þróa
ofangreindar kenningar sínar og ræðir í því sam-
bandi enn frekar um orsakavaldandi þætti.
Til dæmis um sérstaka tilhneigingu ungra stúlkna
til að grenna sig og þar með falla inn í þann ramma
sem viðgengst í þjóðfélaginu, en algengt er að ung-
ar stúlkur fitni um kynþroskaaldur. Einnig segir
hann, að í fjölskyldum þeirra sé oft aukin tíðni á
maniu og depressivum psykosum, og mikilli líkams-
þyngd og einnig að ekki sé tekist á við erfiðleikana
heldur þeir leiddir hjá.
Bandaríski geðlæknirinn Richardson segir 1980,
að kenningar um etiologiu anorexia nervosa falli
yfirleitt undir einn af sex eftirtöldum flokkum:
1) Psykodynamiskt sé þetta bakslag (regressio)
niður á oral og/eða anal stig og þannig flótti
frá kynþroska og einstaklingurmn verður
harnalegur og missir sekunder kyneinkenni.
2) Að þetta sé lausn fyrir fjölskylduna til að forð-
ast önnur vandræði.
3) Atferliskenningar þar sem umbun einstaklings-
ins er athyglin sem hann fær.
4) Læknisfræðilegar (medisinskar) kenningar, að
vanstarfsemi í hypothalamus sé orsök.
5) Brengluð skynjun þessara einstaklinga á eigin
líkama (h'kamsímynd) þannig, að þeir telja
sig í raun vera feita.
6) Þjóðfélagshættir - það er viðurkennt af þjóð-
félaginu að vera grannur.
Sómtitiskir þættir
Crisp segir, að algengustu h'kamlegu einkennin,
svo sem órói, bradycardia, hypothermia, hypoten-
sion, slæm perifer cirkulation, hárvöxtur, lágur BMR
og amenorrhea séu einkenni, sem komið hafi í ljós,
bæði hjá þeim sem svelta viljandi og þeim sem verða
að svelta, svo sem á stríðstímum. Sveltið í anorexia
nervosa virðist þó oftast vera kolvetnasvelti.
28
LÆKNANEMINN