Læknaneminn - 01.09.1981, Síða 53

urysma og granuloma við kollagenósur, einkum
lupus erythematosus, sclerodermi og Wegener’s
granulom eða meinvarp, en slíkir hnútar hafa gjarn-
an verið kallaðir ,,coin“ lesjón og mun ég aðeins
drepa á þá í lokin og ennfremur á berkjucarcinoma.
Stœrri stakir blettir eða hnútar, þ. e. a. s. meðal-
stórir og stórir hnútar og óreglulegri þéttari skugg-
ar, geta t. d. orsakast af vissum meinvörpum (sjá
myndir 15 og 16), frumæxlið getur þannig verið
nýrnaæxli, chorionepitelóm, sarkóm, teratóm eða
æxli í eista, sem orsök getum við líka haft hæma-
tóma, brjósthimnuæxli, sequestverað lunga, myce-
tóma, drep, bólguþéttingu og íferð eða blöðru og á
sumt af þessu minnist ég á í síðari köflum. Lang
veigamesta orsökin og tíðasta nú orðið er þó berkju-
carcinoma.
Berkjucarcinoma er algengasti frumlungnacancer-
inn, en cancer frá alveouleru þekjunni er fátíður.
Hann er algengasti cancerinn í karlmönnum, yfir
80% koma fyrir í körlum yfir fertugt og hann er um
það bil 6 sinnum algengari í körlum en konum og
algengari í hægra lunga. Aðaltegundirnar eru 3:
Flöguþekjucancer, adenocarcinoma og anaplastikur
cancer (oat-cell). Mun ég ekki fara nánar út í þetta,
en víkja að þeirri hlið sem að okkur snýr beint.
M-ynd 17. Eldri kona með stritor. Nœr allur vi. efri lobus
atelektatiskur, trachea dregin yfir til vinstri. Bronkoskopi:
vi. aSalbronkus stíjlaSur af æxlisvexti.
Mynd 18. Þétting í lob. sup. dxt. Reyndist flöguþekju-canr
cer.
Lang oftast kemur æxlið upp í aðalberkju (60%),
fjær miðju aðeins í þriðjungi tilfella.
Þegar æxlið kemur upp við hilus eru stífluein-
kenni oftast ráðandi: Atelektasis á viðkomandi lobus
eða atelektasis og konsolidasjón (sjá mynd 17), þar
eð bólga er tíð og getur jafnvel ígerð myndast, auk
þess sem drep getur komið í æxlið sjálft. Síðar meir
stækka hiluseitlar og vökvi í pleurahol kemur gjarn-
an fram. Ef við höfum atelektasis á lobus og jafn-
framt pleuravökva er það ákaflega grunsamlegt um
berkjucarcinoma. Valdi æxlið ekki stíflu eru það
fyrst og fremst hin lymfogena útbreiðsla er segir til
sín: Stækkaðir hiluseitlar, geislandi íferðir út frá
hilus eða vökvi í pleuraholi. Æxlið sést oft vel við
sneiðmyndun. Þegar um æxli úti í lunga (sjá mynd
18) er að ræða getur það komið fram sem kringl-
óttur hnútur og m. a. verið ein af orsökum fyrir
coin-lesjón. Rendurnar geta verið óreglulegar, stund-
um hýjungslegar og ef hann stíflar berkju fáum við
segmentera atelektasis; bólga er þá ekki ótíð, stund-
um ígerðarbreytingar. Skugginn getur verið þéttari
þar sem æxlið situr, þ. e. a. s. medialt, og getur þetta
í sumum lilvikum vakið hjá manni grun um æxli.
Við getum haft lymfogen útbreiðslu með meira eða
minna óreglulegum íferðum í lunganu og síðan eitla-
stækkunum auk þess sem æxlið getur breiðst út til
læknaneminn
51