Læknaneminn - 01.04.2008, Qupperneq 21

Ijósi þarf að fjalla um sparnað í
heilbrigðiskerfinu.
Einkarekstur hefur það hins vegar
umfram ríkisreksturinn að menn
hafa tilhneigingu til þess að fara betur
með eigið fé en annarra. Þetta á við
um heilbrigðisþj ónustu sem og önnur
svið atvinnulífsins. Þótt vissulega
seu til útsjónasamir stjórnendur
hjá hinu opinbera er yfirleitt meiri
yon til þess að einkaaðilar skili
hagkvæmum rekstri. Þá er rekstur í
höndum einkaaðila líklegri til þess
að bregðast fyrr við nýjum lausnum
°g breyttum kröfum notenda
þjónustunnar en ríkisreksturinn,
einkum ef samkeppni er til staðar á
viðkomandi sviði.
Til lengri tíma litið má því segja
að meira fáist fyrir hverja krónu
1 höndum einkaaðila og það er
ju nokkurs konar sparnaður.
Avinningurinn af einkarekstri við
þær aðstæður sem við þekkjum í
ðag, að ríkið haldi áfram að greiða
fyrir þjónustuna, felst þó einkum í
þeim sveigjanleika, uppfinningasemi
°g framkvæmdagleði sem jafnan
einkennir einkaframtakið.
Hvað með einkavæðingu?
Akvörðun um einkarekstur er
sem sé ekki sjálfkrafa ákvörðun
um sparnað. Ef markmiðið er að
draga úr útgjöldum þarf að taka
ákvörðun um nákvæmlega það og
það er full ástæða til þess að gera
það. Útgjaldaaukningin heldur
afram. Þrátt fyrir miklar kröfur
almennings til heilbrigðisþjónustu
er kostnaðarvitund hans almennt
htil. Auðvitað um að kenna stefnu
stjórnvalda síðustu áratugi. Hið
opinbera íjármagnar um 82%
útgjaldanna en einkaaðilar um 18%.
Hér gildir hið fornkveðna að
eftirspurn eftir ókeypis þjónustu
er ótakmörkuð. Þetta höfum
við séð í vetur þegar hætt var
að rukka fyrir læknisþjónustu
við börn á heilsugæslustöðvum.
Veruleg aukning hefur orðið á
heilbrigðisþjónustu við börn, án
nokkurs læknisfræðilegs tilefnis að
sögn heilsugæslulækna. Með einu
Pennastriki voru foreldrar barna
sviptir þeirri litlu kostnaðarvitund
semþeirhöfðuhaftvegnaheilsugæslu
harna sinna. Um leið voru þeir settir
1 þá stöðu að verða þess trúlega
valdandi að dregið verði úr þjónustu
við aðra sjúklinga, hugsanlega börn
með alvarlega sjúkdóma. Ekki
endilega strax en með tímanum. Það
er nefnilega deginum ljósara að það
eru takmörk fyrir því hve miklu fé
þjóðin er tilbúin til þess að verja til
heilbrigðismála.
Ríkið dregur úr útgjöldum sínum til
heilbrigðismála með því að hætta að
greiða fyrir tiltekna þjónustu. Það
þýðir auðvitað ekki að þjónustan
leggistafheldurmáoftastgeraráðfyrir
því, ef um dýra þjónustu er að ræða
á annað borð, að töluverð effirspurn
sé eftir henni. Þeim fer fjölgandi
sviðum heilbrigðisþjónustunnar
sem tækninnar vegna er mögulegt
að sinna utan veggja spítalanna eins
og við þekkjum þá í dag. Það gefur
vissulega færi á auknum einkarekstri
eins og áður er lýst en um leið gefur
það ríkinu kost á því að draga alfarið
úr afskiptum sínum af tilteknum
verkum án þess að eiga það á hættu
að þjónustan leggist af. En hér þarf
að velja og hafna.
Vandinn sem virðist blasa við þegar
stemma á stigu við útgjaldaaukningu
í heilbrigðiskerfinu er að menn hafa
ekki haft kjark til þess að vega og
meta þjónustu í samanburði við aðra.
Það er hins vegar löngu kominn tími
til þess að spyrja sig hvaða þjónustu
menn vilja að ríkið greiði fyrir.
Með einkavæðingu, og einnig
einkarekstri, öðlast neytendur þá
kostnaðarvitund sem nauðsynleg
er til þess að hafa hemil á
útgj aldaaukningunni.
Breytingar í framkvæmd
Því er oft haldið fram að
heilbrigðismálin séu þungur
málaflokkur í ríkisrekstrinum í
þeim skilningi að erfitt sé að koma
á framfæri breytingum. Mörgum
vex það í augum og því miður hafa
alltof margir stjórnmálamenn leyft
sér að sitja með hendur í skauti
eða í mesta falli að hræra til í þeim
vanda sem til staðar er. Það er þó
ekki bara stjórnmálamönnunum að
kenna. Stjórnendur og sérfræðingar
í heilbrigðismálum hafa einnig
miklað smávægilegar breytingar
fyrir sér. í stað þess hvetja til
aukinna starfstækifæra til handa
heilbrigðisstéttum hafa margir, t.d.
sumir læknar og hjúkrunarfólk,
veigrað sér við að taka þátt í
stefnumótun í þá átt. Það er
umhugsunarefni fyrir læknanema
hve umsvifamikið ríkið er enn á
tilvonandi vinnumarkaði þeirra.
Hlutverk Landspítala
háskólasjúkrahúss í kennslu hefur
verið nefnt sem rök gegn því að færa
rekstur út af spítalanum. Einu máli
má þó gegna hvort tiltekin verkleg
kennsla fari fram innan veggja
spítala eða annars staðar þar sem
þjónustan er veitt. Einkaaðilar eru
fullfærir um að taka við nemendum
í námsvist eins og dæmin sanna úr
öðrum deildum háskólans og mikið
hefðu læknanemarnir úr hinum
ríkisrekna háskóla gott af því að fá
að kynnast ekki bara faginu sínu
heldur einnig rekstrarumhverfi
þess. Kostnaðarvitund er læknum
jafnnauðsynleg og almenningi.
Það eru engar tæknilegar hindranir
í vegi breytinga í heilbrigðismálum.
Hindranirnar sem á vegi okkar
verða eru allar hugarfarslegar.
Kannski á það hvergi jafnvel við og
í heilbrigðismálum þegar kemur að
breytingum í þágu einkarekstrar
og markvissum aðgerðum gegn
útgjaldaaukningu að sá á kvölina
sem á völina. Það verða menn líka að
virða við þá sem ákvarðanirnar taka.