Úrval - 01.02.1967, Side 90

88
URVAL
átt en áður. Líklega eru „þefaslóð-
irnar“ mismunandi greinilegar, því
að slóðin dregur til sín miklu fleiri
maura, sé um stóran feng að ræða
við enda hennar.
,,Fótotrópismi“ nefnist viðbragð
dýrs gagnvart ljósi. Vísindamenn
hafa orðið varir við, að geislar með
mismunandi bylgjulengd hafa tölu-
vert mismunandi aðdráttarafl fyrir
skordýrin. Yfirleitt dragast skor-
dýr meira að litum í hinum bláa
enda litrófsins. Flest skordýr eru
litblind gagnvart gulum eða rauð-
um lit. Á hinn bóginn dragast fiðr-
ildi mjög að sumum rauðum blóm-
um. Maurar eru litblindir gagnvart
rauðu ljósi. Virði maður þá fyrir
sér í rauðu ljósi, kemur það skýrt
fram, að þeir hegða sér eins og
þeir séu í algeru myrkri.
Það eru ekki til neinir kolibrí-
fuglar í Evrópu, og upphaflega
voru þar mjög fá rauð blóm. Koli-
brífuglar hafa mjög sterk viðbrögð
gagnvart rauðum lit, og flest blóm-
in, sem þeir frjógva, einkum blómin
í hitabeltishéruðum Ameríku, eru
einmitt rauð. Það kom yfirleitt ekki
fram rauður litur meðal evrópiskra
blóma, vegna þess að það voru bý-
flugur, sem frjógvuðu blómin í
Evrópu, og býflugur eru einmitt
litblindar gagnvart rauðum lit.
Þegar sagt er, að ljósið dragi möl-
flugurnar að sér, þá er ekki átt við,
að aðdráttarafl þetta sé þeim með-
vitað. Mölflugan flýgur í áttina til
Ijóssins, vegna þess að það er henni
ómótstæðilegt. Hún verður að gera
það. Taugaviðbrögð hennar stjórna
sjálfkrafa hreyfingum líkama henn-
ar á fluginu og stöðu hans, þannig
að birtan, sem beinist að báðum
augunum, sé alltaf jöfn. Það hefur
það í för með sér, að hún stefnir
jafnan beint á ljósið. Ef unnt reynd-
ist að setja eitthvað yfir annað auga
hennar, mundi mölflugan ekki
hegða sér þannig. En það er til
önnur auðveldari aðferð til þess að
halda mölflugunum í hæfilegri
fjarlægð, og það er að nota gulleita
ljósaperu. Fá fleyg skordýr dragast
að gulum lit.
Ratskyn skordýranna hefur verið
vísindamönnum hulin ráðgáta öld-
um saman, og það er ekki fyrr en
nú nýlega, að hulunni hefur .verið
svipt ofan af hluta þess leyndar-
dóms. En um leið hafa stundum
komið fram aðrar ráðgátur, sem
hafa verið jafnvel enn furðulegri.
Dýrafræðingurinn F. Santschi
tók eftir því, að skordýr, sem lifa
í eyðimörkum, geta haldið beinni
stefnu, jafnvel þótt þar sé ekki um
neins konar eining landslags að
ræða, er geti vísað þeim til vegar, þ.
e. eins konar vörður. En þegar hann
lét kassa yfir maurana og tók hann
burt nokkrum klukkustundum síð-
ar, tók hann eftir því, að maurarnir
breyttu nú dálítið stefnunni. Hann
uppgötvaði, að þessi nýja stefna
myndaði þannig horn við gömlu
slóðina, að það var alltaf í jöfnu
hlutfalli við spöl þann, sem sólin
hafði „færzt til“ um á himninum,
meðan maurarnir voru undir kass-
anum. Santschi komst einnig að því,
að hann gat fengið maurana til
þess að halda í hvaða átt sem hann
óskaði með því að nota spegil til
þess að endurkasta mynd sólarinn-
ar. Hann gat jafnvel fengið þá til