Úrval - 01.03.1968, Qupperneq 32

30
ÚRVAL
Allir sögðu að Jóhannes Kepler
væri vænn maður og siðlátur, og
þar af leiðandi ekki óguðlegur, en
meiri vafi þótti leika um rétttrúnað
hans á ýmsar trúarsetningar, og það
því fremur sem hann var opinskár
og kunni lítt að leyna skoðunum
sínum. Þótti því ekki ráð að gera
hann að kennara í trúfræðum. En
töluvert orð mun hafa farið af lær-
dómd hans og kunnáttu yfirleitt, og
rétt um það sem hann var að ljúka
námi, berast honum þau orð frá
Prag, aðsetri keisara, að honum
standi til boða kennarastaða við
menntaskóla í Graz í Austurríki.
Þessu kostaboði tók Kepler, og átti
hann að kenna stærðfræði og góða
siði, þ. e. lífemisfræði eins og hún
var þá skiilin. Ekki var þetta nú
alveg eftir því, sem hann hafði ósk-
að sér, og hvað stærðfræðina og
stjörnufræðina snerti, þá hafði hann
að vísu numið þær gréinar þegar
færi gafst, en þó ekki búið sig und-
ir að stunda þær öðru fremur. En
engu að síður mátti það kallast happ
fyrir ungan tærdómsmann að hljóta
slíka stöðu. Áður en liðið var á
löngu, hafði hann unnið sér álit með
ástundun sinni og hæfileikum til
kennslu, en sérstaklega vor það þó
almanök hans sem góð þóttu, og
féllu þau furstanum yfir landssvæð-
inu einkar vel í geð. Það var við
starfið að þessum almanökum, sem
Kepler komst fyrst að ráði inn á
brautir stjömufræðinnar, enda var
það skylda sem fylgdi kennaraem-
bættinu að útbúa þau, og var þó
ekki öll sagan sögð með því.
Tímatals- og almanaksréikningur
byggist í frumatriðum sínum á
stjömuathugunum, og eins og ég
sagði, vissu menn á sextándu öld
lítið um eðli stjarnanna eða hvað
þær væru. Stjörnufræðin var
skammt á veg komin. En menn
höfðu þá trú að örögin væru þar
skráð. Almanaksméistarinn var því
skyldur til að segja fyrir óorðna
hluti, eftir því sem hann læsi úr
stjömunum, og setja þetta síðan í
almanakið. Leifar af þessu eru þeir
verksmiðjuframleiddu stjörnuspá-
dómar sem enn má sjá í ýmsum
blöðum. En hvað sem því líður var
Kepler næsta heppinn spámaður.
Hann spáði bændauppreisn í Efra-
Austurríki og bardögum við Tyrkj-
ann og kom hvorttveggja fram og
jók þetta hróður hans. En þess ber
að gæta að sjálfur skildi hann manna
bezt, að stjörnuspáfræðin er ekki
vísindaleg. Og þegar hann síðar á
ævinni neyddist stundum til að
grípa til hennar, sér til lífsfram-
færis, sagði hann gjama þeim sem
leituðu til hans, að lítið væri að
marka þetta. Kepler var ekki bar-
áttumaður á þann hátt, að hann
legði til atlögu við stjörnuspáfræð-
ina, en hann var sannsögull.
Laun Keplers hækkuðu og hann
gat faríð að hugsa um að gifta sig.
Hann kvæntist ekkju einni ungri, úr
aðalsstétt, og kostaði það hann
reyndar töluverða fyrirhöfn að sann-
færa frændur hennar um aðallegan
uppruna sinn. Það vildi svo til að
hann átti slíkan uppruna, því að
Sigismundur keisari hafði slegið
einn forföður hans ti'l riddara suður
á Tíberbökkum forðum. Þurfti Kepl-
er að takast á hendur langa ferð til
þess að hafa upp á sönnunargögn-