Úrval - 01.03.1968, Blaðsíða 91

ÖLD LÚÐVÍKS XIV.
89
dæma styrjaldir. Hann lýsti prest-
um svo, að þeir væru mislukkaðir
læknar sálarinnar, sem „tala lát-
laust í fimm stundarfjórðunga um
einskisverða hluti, en segja ekki
orð um þá bölvun sem á okkur
hvílir og rífur okkur í þúsund
stykki. Heimsspekingar og siðapré-
dikarar, brennið bækur ykkar . . .
meðan það q(stand varir, a;ð ötl
mannleg verðmæti, eins og mis-
kunn, hjartahlýja, vizka og guð-
hræðsla eru gerð að engu á andar-
taki af nokkurra gramma blýkúlu
og ég er drepinn um tvítugt og skil-
inn eftir óbærilega þjáður innan um
þúsundir annarra deyjandi í valn-
um.“
Lúðvík XIV taldi að kóngi bæri
að heyja stríð. Hann hafði nærri
komið Frakklandi á kaldan klaka
með styrjöldum þeim, sem hann
leiddi þjóðina út í, enda þótt Vol-
taire bendi réttilega á, að hann
vann allar þessar styrjaldir nema
spanska stríðið, og hann neyddist
til að heyja það. Mynd Voltaires af
Lúðvíki XIV er piece de resistance
bókar hans. Allt frá lokum átjándu
aldarinnar hafa fjölmargir sagn-
fræðingar bæði franskir og erlend-
ir ráðizt á Sólkonunginn, eins og
hann var nefndur. Franski sagn-
fræðingurinn Seignobos telur hann
hafa verið mann margra góðra
áforma en ekki gæddan miklum
hæfileikum. Churchill, sagnfræðing-
ur í leikmanns stétt, hataði hann,
en maður Viktoriutímans John Ric-
hard Green lýsti honum sem um-
burðarlausum, þröngsýnum múga-
manni, óseðjandi í hégómagirni
sinni. Það er alls ekki óhugsandi,
að Lúðvík XIV hefði verið fyrirlit-
leg manngerð í augum Voltaires, ef
hann hefði lifað á dögum Lúðvíks
og verið einn af þegnum hans. En
hvað, sem um það er, þá dró Vol-
taire upp mynd af Lúðvíki XIV,
sem er mjög sannfærandi og geð-
felld.
Algengasta ásökunin á hendur
Lúðvík er sú að hann hafi verið
fram úr hófi hégómagjarn. Það fer
ekki á milli mála að konungurinn
setti sig aldrei úr færi með að láta
dýrð sína sjást og allt hans líf var
ein allsherjar skrautsýning. En þó
að þetta hafi máske gengið úr hófi,
þá var þetta eitt af brögðunum til
að fá fólk til að líta á konunginn
sem guðlegan einvalda.
Samfara þessari ást sinni á við-
höfn, hataði Lúðvík XIV smjaður
og honum féll vel að ræða við skyn-
sama menn, og hirti þá ekki um þó
að hann væri leiðréttur, og hann
bjó yfir mikilli og aðdáunarverðri
sjálfsstjórn; var ævinlega kurteis og
alúðlegur bæði við karla og konur,
hvort heldur þau voru af háu eða
lágu standi. Þrátt fyrir hofmennsku
hans, hinar mörgu friHur og ást
hans á veiðimennsku lét hann starf-
ið alltaf ganga fyrir leiknum. Vol-
taire dáði Lúðvík fyrir það, að hann
virtist konungur að atvinnu. Heil-
brigð skynsemi hans réði því að
hann valdi sér alltaf góða ráðgjafa.
Enda þótt hann stjórnaði þeim
rækilega og leyfði þeim aldrei að
fyllast hroka, studdi hann þá og
verndaði gegn öllum svikabrögðum.
Lúðvík XIV, sem skrifaði, að hlut-
verk konungsins væri stórfenglegt,
göfugt og sætt, var maður að skapi