Úrval - 01.03.1968, Blaðsíða 89

Úrval - 01.03.1968, Blaðsíða 89
ÖLD LÚÐVÍKS FJÓRTÁNDA 87 mönnum Frakklands verið haldið í spennitreyju gotneskra stjórnar- valda. Frakkar voru sundraðir og í sífelldum borgarastyrjöldum, og áttu sé engin lög né siði, tignar- mennirnir agalausir og kunnu ekki til annars en berjast en milli þess lágu þeir í leti; kirkjuyfirvöldin fávís og stjórnlaus, og enginn iðn- aður var í landinu handa almenn- ingi að vinna við og hann var sokk- inn í deyfð. Ef það á að forðast alla þessa vankanta, ef rikið á að vera öflugt, ef listir og vísindi eiga að blómstra, þá verður fólkið að njóta frelsis, sem byggist á lögum, eða þá að ríkið verður að vera svo öflugt að engin mótstaða komi til greina.“ Þetta voru þau atriði, sem Volta- ire taldi alltaf vera fyrir öllu öðru. Hann gladdist yfir því að undir Lúðvík XIV hefði frönsk menning með kvennadyngjumar, bygging- amar, mannasiðina, listirnar og þá einkum bókmenntirnar, og hernað- arlistina — orðið sú fyrirmynd Evrópu, sem öll álfan fyigdi. Vol- taire tók alla tíð enskt stjómarfar fram yfir einveldið, en það gat ekki farið framhjá honum sem sagna- ritara sú staðreynd, að þegar Lúð- vik XIV fór að stjórna Frakklandi sjálfur, þá hóf hann skipulag og einfaldleika til vegs, en Lúðvík var eins og kunnugt er lengst af í skugga Mazarins kardínála eins og fyrir- rennari hans, Lúðvík XIII, hafði stjórnað í skugga Richelieu. Það er erfitt að sanna, hvern þátt stjórn Lúðvíks átti í því að bók- menntajöfrar komu fram á þessu tímaskeiði. Það er vitað, að Lúð- vík XIV, þessi maður, sem þjóðin hafði svo lengi beðið eftir, var smekkvís og studdi við bakið á höf- unum eins og Racine og Moliere, þrátt fyrir að þeir áttu sér öfluga óvini. Það hefur sjálfsagt ekki haft svo lítið að segja, að hirðin hnapp- aðist öll saman í Versölum á dög- um Lúðvíks XIV. Þar fengu lista- menn áhugasaman og gagnrýninn hóp tiginna manna og hefur þetta alveg vafalaust örvað hvers konar listir. Þó að menn geti efazt um, hver áhrif í raun og veru stjórn Lúðvíks XIV hefur haft á listir, leikur enginn vafi á því, að þetta tímabil var furðulega auðugt af af- burðamönnum. Þó ekki sé rætt nema um bókmenntimar og ekki nefnd nema frægustu nöfnin á því sviði í hinni löngu stjórnartíð Lúð- víks XIV er listinn ótrúiega langur: Pascal, Corneille, Madame de Laf- ayette, La Rochefoucauld, Boileau, Bossuet, Moliere, Racine, La Fon- taine, La Bruyere og Saint Simon. „Náttúran lagðist til hvíldar, þegar sól Lúðvíks XIV gekk til viðar og hætti að framleiða afburðamenn,“ segir Voltaire og sendir þama sam- tíma höfundum sínum sneið, en þeir þóttust margir vera liðtækir, eins og Jean-Jacques Rousseau, og vildi ekki teljast að baki gullaldar- mönnunum. Bók Voltaire er svo hlaðin smá- sögum, að helzt væri hægt að ímynda sér að hún væri rituð af samtímamanni Lúðvíks XIV. Nokkr- ar þessara smásagna eða smámynda bera einkenni höfundar síns greini- lega og eru ekki algerlega mein- laus skeyti, en þetta eru ævinlega líflegar sögur. James II hafði orðið
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Úrval

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Úrval
https://timarit.is/publication/1841

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.