Fróðskaparrit - 01.01.1994, Síða 108

120
SANDOYARMÁL - LEYSLIGAR HUGLEIÐINGAR
seg betur um, hvat ið aftaná skuldi koma,
men tí verri havi eg einki dømi skrivað upp
frá henni, tað eg dugi at síggja. Um 1970
havi eg á bandi hetta frá Jákupi á Aldars-
bakka í Skúgvoy: ‘Vit spældu spøl og [u:]
dansaðu’. Og Janus hjá Sørini í Húsavík
havi eg eina ferð í 1976 hoyrt siga [u:o | fyri
og - havi tíverri ikki skrivað upp setningin,
hann segði tað í. Eivind Weyhe sigur mær,
at hann hevur vamast hetta í kvæðaupp-
skriftum eftir Sjóvarbóndan, og at hann
hevur hoyrt tað í Dali. Eitt hitt merkiligasta
fyribrigdið hjá Jóannesi í Króki er, hvussu
regluliga hann skrivar e fyri upprunaligt ø.
Henda avvarran, tað at varrarundingurin
linkar, so at ø verður e, hevur verið eyð-
kend fyri Sandoyarmál fyrr í tíðini og hevur
hildið sær longst í Skúgvoy, men bøtt sam-
skifti og ikki sørt av arging og herming man
hava beint fyri hesum málsliga eyðkenni.
Norski málfrøðingurin Mikjel Sørlie, sum
hevur m.a. skrivað málsliga inngangin til
prentútgávuna av Sandoyarbók, hevur
kannað málið í teirri glæsiligu Lundarbók-
ini, lógahandritinum, sum ein gerðin av
Seyðabrævinum stendur í. Hann hevur
gjørt trúligt, at føroyingur hevur skrivað
hetta handrit, eitt tað vakrasta úr miðøld í
Norðurlondum. Av tí at so mong dømi em
um e fyri ø er Sørlie at at halda, at skrivarin
hevur verið úr Sandoyar sýslu. Mangar em
søgumar um henda serliga framburð hjá
skúvoyingum, eisini um øvutan framburð,
tá ið teir vóru famir at vamast, at teir søgdu
nakað, ið ikki var beint í oyrunum á øðram.
Jóannes á Mølini hevur einaferð sagt mær,
at ein skúvoyargenta, sum Bøbóndin í
Húsavík hevði biðið um, hevði spurt hann:
‘Er Begarður í Feroyum,. Ein skúvoyingur
skuldi hava sagt: ‘Beurin í Skálavík er at
devlinum inni í gegnum'. Eitt dømi um øv-
utan framburð hjá skúvoyingum hava vit
frá Jóan Chr. í Hesti: ‘Teir dmkku tø og
bóm te\ Jóannes á Mølini hevur sagt mær
hetta: ‘Eg minnist ikki Tummas í Klingr-
uni, men havi hoyrt hermt eftir honum, og
eftir tí hevur hann sagt ø fyri e. Hann segði
seg fara til Kirkjubøar at spøkja seyð. Hann
segði Adam og Øva: Adam spann tann
síðsta tráð, meðan syndflóðin lá. Øva hon
bant brotið / undir kunnskapins trø'. Enn er
vanligt í sandoyarmáli, at heldur sjáldsom
orð framvegis hava e fyri ø aðrastaðni.
Niels á Høgnamørk havi eg í 1972 hoyrt
siga: ‘Hon entir ikki aftur’ fyri øntir. Mín
góði vinur Dánjal í Klingmni, sum hevur
lært meg so nógv, hevur sagt mær, at enn
siga nøkur á Sandi hemlia fyri ‘hømlia’, og
at tey gomlu, t.d. Maria í Skálanum, plagdu
at siga gelv fyri ‘gólv’. Forstavilsið er- er
kanska vanligari í Sandoynni enn aðra-
staðni, svarandi til ør-, skylt við úr-, t.d. í
orðum sum erljótur ‘stak ljótur’ og erlamin
‘deyðlamin’, sum eg havi hoyrt Dánjal í
Klingmni hava á munni. Hesum havi eg
roynt at gera nýtslu úr í uppskotinum um
nýggyrðið ertelda fyri ‘microcomputer’
við fyrimynd í hinum íslendska orðinum
ørtølva við somu merking. Orðið erfínur
hevur sama oddastavilsi. Lýsingarorðinum
erur ‘ømr’ hava vit gamla uppskrift av. Úr
sandoyarmáli eru eisini orðini temingur
‘tømingur: trá liggjandi ætt', t.d. landsynn-
ings temingur, og teppur, t.e. tøppur
‘proppur’. Mong fleiri em til, men eg lati
hetta vera nóg mikið um hetta týðandi
gamla sandoyareyðkennið e fyri ø. Nevnt
kann verða, at lyndi til somu ljóðgongd