Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1900, Blaðsíða 128
Í28
Það var gamall siður. Þegar er sá fjandskapur var runn-
inn, er var meðal landnámsmanna og Haraldar hárfagra,
tóku íslendingar að gjörast hirðmenn Noregskonunga.
Þeir fengu hvergi virðulegri veturvist en hjá konungi, en
auk þess máttu menn hjá konungi fá frið eða helgi fyrir
sig, á meðan þeir voru í ríki hans. Friðhelgi eða frið-
lenzka var svo lítil meðai manna um það leyti sem ísland
fannst og byggðist og síðar, að konungar gátu þegar lýst
útlenda menn, er eigi höfðu leitað trausts hjá þeim, ut-
læga eða rjettdræpa í landi sínu, ef þeim bauð svo við
að horfa. Þegar því iandnámsmenn og synir þeirra komu
fyrst til Noregs og fóru á fund Noregs konungs, þá var
það í upphafi meðfram til þess að eiga þar friðland, en
jafnframt til þess að verða annara hlunninda aðnjótandi.
Hver sá maður, sem gjörðist hirðmaður konungs,
vann bonum trúnaðareið og tókst þær skyldur á herðar
sem hirðmennskunni voru samfara. Hirðmennirnir voi'u
lífverðir, ráðanautar og trúnaðarmenn konungs. feir
máttu eigi fara burtu frá hirð konungs, nema með leyfi
hans. Þá er íslendingar gjörðust hirðmeun og fengu orlof
að fara til íslands, urðu þeir lausir við öli hirðstörf sín
og gátu venjulega setið kyrrir á íslandi alla æfi sína, ef
þeir vildu. En þó var samband þeirra samt sem áður
nánara við konung en ella. Trúnaðareiður þeirra var eigi
upphafmn fyrir því, þótt þeir væru lausir við hirðina og
færu til íslands og settust þar að, og fyrir því eigi heldur
skyldur þeirra með öllu. Konungur leitaði því fremur til
þeirra en annara manna á íslandi, er hann þurfti þar
einhvers með; væru gamlir íslenzkir hirðmenn hans
drepnir og konungur spurði það, taldi hann sjeroptskylt
að láta hefna þeirra sem annara hirðmanna sinna.
Noregs konungar höfðu sjaldan reynt að nota vald
sitt yflr íslendingum þeim, sem gjörzt höfðu hirðmenn
þeirra, á líkan hátt og Hákon konungur Hákonarson gjörði.