Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1900, Blaðsíða 160
160
þótst sjá í sjó og vötnum á íslandi, þar sem þess er
kostur.
Trúin á ýmis kynjadýr í sjó og vötnum er mjög
gömul á íslandi, og kemur þegar fyrir í hinum elztu
ritum vorum, svo sem Landnámu, en svo lítur út sem
skrímsiatrú hafl hvorki verið jafntíð eða jafnfáránleg í
foi nöld eins og seinna varð, þegar íslendingum fór að fara
aftur, og öll hjátrú tók að vagsa meðal þeirra. Mest og
römmust mun skrímslatrúin hafa veiið á 17. öld, og
enn í dag trúa menn á skrímsl og illhveli um alt land,
einkum við sjóinn og vatnsföll þau, sem stærst eru á
landinu, bæði á Suðurlandi og Austurlandi. Að vísu
mun skrímslatrúin heldur fara minnkandi, eftir því sem
menning og mentun fer vagsandi í landinu, eh þó má
teija, að hún sé aiveg með sama blæ sem áður heflr
varið. Nú mundi varla hittast sá maður á íslandi, sem
tryði römmustu skrímslasögunum frá 17. öld, svo sem
sögunni, sem Gísli byskupOddsson segir i annál sínum1,
um skötuna, sem dregin var á land á Höfðaströnd 1634.
Hún var hlutuð í sundur, eins og lög gera ráð fyrir, en
þá heyrðust mjög eymdarleg hljóð til bútanna. Þeir vóru
samt fluttir til bæja, en héldu áfram að æpa og kveina,
og loks var þeim fleygt aftur í sjóinnn. Sum kynjadýr,
sem menn hafa þótst verða varir við á þessari öld, eru
þó litlu samræmilegri við náttúruvísindin en skatan.
Gisli Konráðsson segir t. d. sögu um sjávarorm einn, sem
á að hafa komið fyrir við Drangey í byrjun þessarar
aldar.2 Pótur nokkur Eyjólfsson var einu sinni á sjó
við Drangey, og dró þorsk á miði því er kallast Pollur
1) Handritasafu Finns Magnússonar í Bodlejska bóka-
safninu í Oxford 50, 61, 4to.
2) Handritasafn Árna Magnússonar 276, 8vo. Eftir sögn
Péturs sjálfs.