Skírnir - 01.12.1917, Blaðsíða 44
-378
Þjóðfélag og þegn.
[Skirnir
lega lögðum skatti, þá gegnir það meiri furðu, að löggjafar-
valdið skuli samt sem áður halda æ lengra inn á þessa
braut. Þó frekar megi til sanns vegar færa, að tollar á
munaðarvöru sé maklegri en á mörgu öðru, þá eru þeir
samt óheppilegir vegna framangreindra galla, því fremur
sem fram er komið, að þeir liafa ekki náð þeim tilgangi
sinum, sem meðfram mun hafa verið, að takmarka eyðsl-
una. Með miklu meira sanni mætti halda fram, að þeir
haíi alið á óvirðingu manna fyrir iandslögum og deyft
réttlætismeðvitund þeirra í viðskiftum.
Tollar af öðrum aðfluttum vörum, t. d. af s y k r i,
sem teljast má fullkomin nauðsynjavara, ekki sízt fyrir
■ okkur Islendinga, og að ógleymdum vörutollinum,
virðast, fyrir allra hluta sakir, glögt tákn þess, hve þjóðin
er skamt á veg komin í skattalöggjöf sinni.
Hinar helztu opinberu álögur og tekjur í landssjóð,
aðrar en tollar, eru: ábúðar- og lausafjár-skattur, tekju-
skattur, húsaskattur, erfðafjárskattur, útflutningsgjöld og
tekjur af opinberum störfum, aukatekjur, leyfisbréfagjöld
o. fl. Tekjur af opinberum starfsrekstri (t. d. vitum, póst-
málum, símum o. s. frv.) geta ekki talist álögur, nema
starfsgreinin sé rekin á þann hátt, að hún gefi landinu
hreinar tekjur. Yfirlit yfir tekjur og gjöld þessara þriggja
starf8greina í 10 ár (1906—15) sýnir, að þær standa allar
í skuld við landið, þó vextir sé e k k i reiknaöir, eh 5
seinni árin (1911—15) gefur bæði vita- og símarekst-
urinn talsverðar tekjur fram yfir reksturskostnað og end-
urbætur á því tímabili, svo af því mætti álykta, að hér yrði
um hreina tekjustofna að ræða síðarmeir, ef svo þætti hlýða.
I sveit og héraði eru auk þess ýms opinber gjöld, en
til þess að blanda ekki of mörgu saman, eru þau ekki
tekin með í þessu yfirliti.
Af ofannefndum landsjóðsgjöldum eru það að eins
ábúðar og húsaskatturinn, sem telja má að hafi sæmilega
augljósan og áþr e if an 1 egan skattstofn, en þeim
fylgir aftur sá galli, að niðurjöfnun þeirra er margbrotin
.og innheimta því tiltölulega erfið og dýr móts við þær