Skírnir - 01.12.1917, Blaðsíða 54

388
Þjóðfélag og þegn.
[Skírnir
iþað, án þess að ganga á persónuleg réttindi nokkurs
manns, tekið yfirráð á starfrækslu nefndra atvinnugreina,
að nokkru eða öllu leyti, eftir eðli hverrar fyrir sig.
En þótt það liggi nú í augum uppi, að það er hag-
feldara og réttlátara, að þjóðfélagið, eða ríkið, skapi sér
forréttindi, eða jafnvel einkaréttindi, í stað þess, að þau
sé féþúfa einstakra manna, er engan veginn sagt með
þvi, hve langt það eigi að ganga í því, að liafa þau að
tekjustofni eða skattstofni umfram eigin reksturkostnað.
Þó ekki væri beinlínis til þess ætlast, að þau gæfi tekjur
■til annara þarfa, gerðu þau þjóðinni engu síður gagn með
iþví að gera ýmsar lífsþarfir ódýrari. Aðgætandi er, að
mikið af þeim tekjum, sem fást á þennan hátt, verða
gangi til þarðar, eða að vinsla þeirra leiði til útbolunar frá atvinnuvegi
íheilla stétta á eigin bönd (sbr. sjávarútveginn).
I þessu sambandi ber að minnast á ritgerð, sem út kom á næstl.
ári, með nafninu „Nýir vegir — Tillögur um fjárhagsmál landsins* 1 2 3 * * * * * * * 11 —
•eftir Böðvar Jónsson yfirdómslögmann. Beinist höf. þar að sérstökum
atvinnuvegi, síldarútvegnum, sem skattstofni, annaðhvort með
allháu útflntningsgjaldi eða þó miklu fromur á þá leið, að landið áskilji
sér einkarétt til uppkaupa, söltunar og útflutnings á allri þeirri síld, sem
hér er veidd og til útflutnings ætluð.
Til þessa færir hann þan rök:
1. Að gjalda þurfi varhuga við að veiða síldina ótakmarkað eða
hafa áhrif á göngu hennar, þar eð lifnaðarhættir hennar sé órann-
sakað mál.
2. Að nauðsyn beri til að hafa eftirlit með framboði á ísl. síld á út-
lendum markaði, svo meiri trygging og festa fáist í verð hennar.
3. Að landið þurfi að áskilja sér meiri hlutdeild en hingað til í þeim
uppgripagróða, sem þessi atvinnuvegur gefur og einkum
hefir runnið í vasa útlendinga að þessu.
Ályktun höf. er á þá Ieið, að þó tillögur hans nái fram að ganga,
þá skaði það á engan hátt hina eiginlegu framleiðendur, og fyrir
fjármunalegum halla af þeim geti ekki orðið nema þeir kaupmenn, sem
hafi „spekúlerað11 i sildarsölu. Með tilliti til þess, að sýna má fram á,
að þeir éru ekki nauðsynlegir eða óhjákvæmilegir milliliðir við sildar-
▼erzlun, en hafa hingað til að óverðskulduðu borið stærstan hlut frá
borði í þeim gróða, þá virðist ekki ástæða til að taka tap þeirra af
sliknm fyrirhuguðum hagsmunum til greina.
Að öllu athuguðu virðast þvi tillögur þessar vera umhugsunar-
verðar.