Skírnir - 01.12.1917, Blaðsíða 96

430
Kitfregnir.
[Skirnir
Þá koma í 3.—9. kaflanum langir útdrœttir úr sögunum: Eiríks-
sögu rauða (Þorfinns s. Karlsefnis), Flóamannasögu (um Þorgils
örrabeinsstjúp), Fóstbræðrasögu (um Þormóð Kolbrúnarskáld), Skáld--
Helga rímum, Auðunar þætti vestfirzka, Einars þætti Sokkasonar,
Noregskonungasögum, annálum og ymsum öðrum heimildum með
vönduðum athugasemdum og fróðlegum sk/ringum höfundarins
um endalok bygðar norrænna manna á Grænlandi, fyrst í vestri -
bygð (í lok 14. aldar) og löngu síðar í eystri bygð (í lok 15. aldar).
Mun Björn Jórsalafari Einarsson hafa verið einna síðastur ís-
lenzkra manna, er á þeim tímum dvaldist þar í landi, en það var
á árunum 1385—87, og hlaut íslendingum því að vera vel kunnugt
um, að frætidur þeirra á Grænlandi voru þá þegar orðnir lamaðir
af 8amgönguleysi við önnur lönd og skorti á þeim efnum (járni,
timbri o. s. frv.), er nauðsynleg voru til að geta lifað þar siðaðra
manna lífi, og af kúgun klerkdómsins, er sölsað hafði undir sigr
flestallar jarðeignir landsmanna; þar á ofan áttu þeir, er hór var
komið, í vök að verjast fyrir Skrælingjum, er þegar á öndverðri 14.
öld tóku að nálgast bygðirnar og gera þeim skráveifur á ýmsa lund,
svo að þar af reis fullur fjandskapur milli þjóðflokkanna, en Skræl-
ingjar stóðu betur að vígi að því leyti, að þeir höfðu algerlega samið sig
eftir landsins háttum og kunnu því betur að bjargast af eignum
ramleik. Er hörmulegt til þess að vita, að Islendingum var þá
þegar svo þorrin dáð og drengskapur, að þeir hirtu eigi um að
veita frændum síuum þá hjálp, er þeir þörfnuðust, og Noregskon-
ungar gleymdu skyldum sínum, en sintu því að eins að ná skött-
unum, er færi gafst. Þá er í 10. kaflanum lýsing á hinum fornu
bygðuro á Grænlandi, bæjarústum þeim, er rannsakaðar hafa verið,
og minjum þeim, er þar hafa fundist, svo og atvinnuvegum lands-
manna, háttum og kjórum. I 11. kaflanum er að síðustu skýr og
skilmerkileg staðlýsing Grænlands að fornu og nýju eftir fornum
ritum (þar á meðal Grænlandslýsing ívars Bárðarsonar frá síðari'
hluta 14. aldar) og nýjum rannsóknum.
í bókinni er fjöldi mynda af stöðum og mannvirkjum, svo og
vönduð kort, er sýna meðal annars öll forn bæjastæði, þau er til
þessa hafa fundist, og að uáttúrufegurð er þar mikilfengleg og afar
breytileg.
Yór höfum að vísu áður átt kost góðra rita um Grænland, svo
sem eru hin merkilegu ritsöfu »Antiquitates Americanae« (Kh.
1845) og »Grönl. hist. Mindesmærker« (Kh. 1838—45), enn fremur
stuttorð saga og lýsing landsins eftir þá F. Jónsson og Helga
Pétursson (Kh. 1899), en bók sú, er hór hefir verið getið að nokk-
uru, á skilið að vera lesin og hlýtur að verða vel þegin af öllum
þeim, er um þetta fagurnefnda land við norðurhjarra heims vilja
fræðast, sérst.aklega þeim, er hyggja á landnám þar að nýju, svO'
sem til orða hefir komið.
Pálmi Pálsson.