Tímarit lögfræðinga - 01.12.2000, Blaðsíða 67

Ákvæði 5. mgr. 27. gr. hefur litla þýðingu að því er varðar beint tjón. Sé
unnt að líta svo á, að seljandi beri ábyrgð á grundvelli mistaka eða van-
rækslu, ber seljandi venjulega einnig ábyrgð skv. 1. mgr. Sé hins vegar unnt
að líta svo á, að um mistök eða vanrækslu sé að ræða hjá starfsfólki seljanda,
aðstoðarmönnum eða sjálfstæðum verktökum, myndi seljandi bera ábyrgð
skv. 1.-3. mgr. Ákvæðið hefur því fyrst og fremst þýðingu að því er varðar
óbeint tjón. Ákvæðið í 5. mgr. svarar til 3. mgr. 40. gr. kpl. um skaðabætur
vegna galla. Eðlilegt er, að lagareglurnar séu eins að þessu leyti, hvort sem
um er að ræða greiðsludrátt eða galla.56
5. KRÖFUR UM GREIÐSLUR, SEM ERU PERSÓNULEGS EÐLIS
5.1 Almennt
Ymsar fleiri undantekningar gilda frá þeirri meginreglu, að jafnan sé hægt að
fá skuldara skyldaðan til efnda in natura, heldur en þær undantekningar, sem
getið er um í köflum 2.-4.
Sérreglur gilda um vissar samningstegundir, sbr. 5.2-5.3. Eins kann eðli ein-
stakra samningssambanda einnig að leiða til frávika frá meginreglunni. Sjá til
athugunar um hið síðastnefnda H 1987 1374 (Samvinnufélagið Hreyfill), þar
sem sagði m.a.: „Miðað við þau samskipti aðila, sem ofangreindur forkaupsréttur
hefur í för með sér, verði hans neytt, verður hins vegar ekki talið, að lagaskilyrði
séu til þess, að gagnáfrýjandi geti knúið fram efndir á umræddu samningsákvæði
beinlínis eftir aðalefni þess gegn mótmælum aðaláfrýjanda. Af þeim sökum
verður aðeins veitt dómsviðurkenning fyrir forgangsréttinum út af fyrir sig, enda
verður heldur ekki fullyrt fyrirfram, að gagnáfrýjandi geti veitt aðaláfrýjanda
sömu kjör og samið hefur verið um í samningi þeim, sem aðaláfrýjandi hefur
samkvænrt gögnum málsins gert við Olíufélagið hf.“ Sjá einnig um sama sakar-
efni H 1987 1395 og H 1991 3.
5.2 Samningar um eigin vinnu starfsmanns
Hið sérstaka og persónulega eðli vinnunnar sem greiðslu í vinnuréttarsam-
bandi, þar sem launþeginn er settur undir boðvald vinnuveitanda, setur að vissu
marki svip sinn á reglumar um þessa tegund samninga.
Launþeginn er ekki skyldur til þess að vinna fyrir aðra en vinnuveitanda sinn,
a.m.k. þar sem hið persónulega samband við vinnuveitandann skiptir launþega
máli. Launþegi er yfirleitt skyldur til þess sjálfur að inna vinnuframlag sitt af
hendi, en getur ekki látið aðra um framkvæmd þess. Vinnuskylda starfsmanns
fellur niður við andlát hans eða þegar aðrar tilteknar efndahindranir standa
efndum af hans hálfu í vegi, t.d. þegar um sjúkdóma, slysaforföll o.s.frv. er að
ræða.57 Má segja, að ein veigamesta undantekningin frá vinnuskyldu starfs-
56 Alþt. 1999-2000, þskj. 119, bls. 92-93.
57 Um vinnusamninga sjá nánar Bernhard Gomard: Obligationsret Almene emner, 1. hæfte. Natur-
alopfyldelse, bls. 54; Arnmundur Backman og Gunnar Eydal: Vinnuréttur. Reykjavík 1986, bls.
139.
323