Tímarit lögfræðinga - 01.12.2000, Blaðsíða 68

manna séu veikindaforföll þeirra. Er meginreglan sú, að starfsmaður á rétt á að
halda launum í ákveðinn tíma, þótt hann sé frá störfum vegna veikinda. Eru
launþegum tryggð ákveðin lágmarksréttindi í þeim efnum í lögum nr. 19/1979,
um rétt verkafólks til launa vegna sjúkdóms og slysaforfalla. I vissum tilvikum
geta starfsmenn notið rýrnri réttinda en lög nr. 19/1979 gera ráð fyrir, t.d.
samkvæmt reglugerð nr. 411/1989, um veikindaforföll starfsmanna ríkisins, og
samkvæmt einstaka kjarasamningum.
Þegar um slíkar efndahindranir af hans hálfu er að ræða, sem að framan
greinir, getur launþeginn látið hjá líða að efna samninginn, án þess jafnframt að
verða bótaskyldur gagnvart vinnuveitanda. Með sama hætti getur vinnuveit-
andinn ekki bundið endi á vinnuréttarsambandið, þegar svo stendur á, nema þá
með lögmætri uppsögn, þ.e.a.s. sagt starfsmanni upp störfum með venjulegum
uppsagnarfresti. Um takmarkanir á heimild vinnuveitanda til þess að segja
bamshafandi konu upp starfi siá 7. gr. laga nr. 57/1987 um fæðingarorlof og H
1988 578 (Hárskeri).
Um vinnusamninga gildir sú meginregla, að vinnuveitandi getur ekki krafist
efnda in natura, þegar skuldari (launþegi) mætir ekki til vinnu. Ef launþegi efnir
ekki vinnusamninginn af sinni hálfu og engar afsökunarástæður eru fyrir hendi,
er um vanefnd af hans hálfu að ræða. Allt eftir atvikum hverju sinni getur
vinnuveitandi af því tilefni haldið eftir launum, rift samningnum eða krafist
skaðabóta. Vinnuveitandinn getur á hinn bóginn ekki fengið dóm yfir launþeg-
anum, þar sem launþeginn væri skyldaður til þess að mæta til vinnu, og
launþeginn getur heldur ekki krafist dóms um skyldu vinnuveitandans til þess að
veita sér viðtöku á vinnustað. Sjá nánar kafli 7.3.
Ef aðilar vinnusamnings geta ekki orðið ásáttir um áframhaldandi samstarf,
verða þeir að láta sér nægja að heimta skaðabætur vegna ólögmætrar framkomu
viðsemjanda síns. Hér er því ekki fyrir hendi réttur til að velja um úrræði í tilefni
vanefnda, eins og t.d. gildir samkvæmt 22. gr. kpl. Ekki skiptir máli í þessu
sambandi, hvemig vinnuréttarsambandið er, þ.e. hvort heldur um yfirmann eða
undirmann er að ræða, sbr. H 1927 477 (Búnaðannálastjóri).58
Vinnuveitandi getur almennt séð ekki þvingað starfsmann til efnda in natura,
þ.e. til þess að efna skyldur sínar samkvæmt vinnusamningnum, með því að
hindra starfsmanninn í því að hefja störf hjá öðrum vinnuveitanda.59 Hins vegar
hvílir sú skylda á starfsmanni, sem fengið hefur vitneskju um eða umráð yfir
atvinnuleyndarmálum á réttmætan hátt í starfi sínu fyrir annan eða í félagi við
annan, að veita ekki án heimildar upplýsingar um eða hagnýta sér slík leyndar-
mál, og gildir slíkt bann í þrjú ár frá því að starfi er lokið eða samningi slitið, sbr.
2. mgr. 27. gr. smkpl.
58 Sjá nánar Bernhard Gomard: Obligationsret Almene emner, 1. hæfte. Naturalopfyldelse, bls.
55-56, og sami höfundur: Obligationsret 2. del, bls. 62.
59 Sjá t.d. Bernhard Gomard: Obligationsret 2. del, bls. 62.
324