Tímarit lögfræðinga - 01.12.2000, Blaðsíða 77

ustu með fjarsölu eða húsgöngusölu, sbr. þó ákvæði 3. og 4. gr. um samninga
sem eru undanþegnir ákvæðum laganna. Neytandi getur ekki afsalað sér þeim
réttindum, sem honum eru veitt samkvæmt húsg.fjsl.
Utan gildissviðs laganna falla samkvæmt 3. gr.: 1. Samningar um smíði,
byggingu eða önnur réttindi í sambandi við fasteignir, en lögin taka þó til leigu-
samninga. Þó eiga ákvæði um húsgöngusölusamninga við um samninga um, að
látin skuli í té vara og hún felld að fasteignum. 2. Samningar um kaup á verð-
bréfum, vátryggingum eða annars konar fjármálaþjónustu. 3. Samningar um
hlutdeild í afnotarétti orlofshúsnæðis. 4. Sala úr sjálfsölum. 5. Samningar um
notkun á almenningssímum. 6. Uppboð á nýjum og notuðum lausafjármunum,
enda séu slík uppboð opinber og verulegur hluti uppboðsþátttakenda staddur á
uppboðsstaðnum.
Utan gildissviðs laganna falla samkvæmt 4. gr þeirra eftirtaldir samningar: 1.
Samningar, sem eru um verðmæti 4.000 kr. eða minna, en þó aldrei hærri fjárhæð
en sem nemur 60 evrum miðað við opinbert viðmiðunargengi eins og það er
skráð á hverjum tíma. 2. Samningar, þar sem ráðgert er framhald á sambandi
neytanda og umboðsmanns seljanda með tilliti til yfirstandandi viðskipta eða
annarra viðskipta síðar. 3. Samningar um reglubundna afhendingu matvöru,
drykkjarvöru eða annarrar vöru, sem ætluð er til heimilisnota.
7. HÖFNUN GREIÐSLU OG SKYLDA SAMNINGSAÐILA TIL ÞESS
AÐ DRAGA ÚR TJÓNI SÍNU
7.1 Almennt
Áður er gerð grein fyrir því, að í gagnkvæmum samningum er ákveðið sam-
hengi milli skyldna aðila og þar með greiðslu og gagngjalds. Er samhengi þetta
megineinkenni gagnkvæmra samninga. Það er því jafnan skilyrði þess, að aðili
gagnkvæms samnings geti knúið fram efndir in natura af hálfu gagnaðila á
tiltekinni samningsskyldu, að hann bjóði fram efndir af sinni hálfu. Sjá nánar
kafli 1.9.
Verið getur, að samningsaðili (t.d. verkkaupi) neiti afdráttarlaust að veita
viðtöku þeirri greiðslu, sem hann á að fá samkvæmt samningi, án þess þó að
hann hafi nokkra heimild til þess samkvæmt reglum um riftun eða reglum um
afturköllun pöntunar (afpöntun). I ákveðnum tilvikum hefur slík höfnun greiðslu
það í för með sér, að þess verður ekki krafist, að efndir fari fram samkvæmt
aðalefni samnings í samræmi við almennar reglur.
I höfnun greiðslu (annullation) felst það, að aðalkröfuhafinn (peningaskuldari,
t.d. verkkaupi) hafnar greiðslu, þ.e. neitar að taka við henni. Aðalskuldarinn (t.d.
verktaki) verður í slíku tilviki að reyna að draga úr tjóni sínu, t.d. með því að
byrja ekki fyrirhugaðar framkvæmdir eða stöðva framkvæmdir, sem þegar eru
hafnar. Er það yfirleitt svo, að sá aðili samnings, sem á að láta í té greiðslu í öðru
en peningum, t.d. verki eða flutningi, getur ekki innt af hendi greiðslu sína eða
haldið henni til reiðu fyrir gagnaðila, ef viðsemjandinn neitar skýlaust að veita
333