Tímarit lögfræðinga - 01.12.2000, Blaðsíða 127

upp um heimildarmenn sína þegar „réttlætishagsmunir kalli á það“. Að baki
beitingu ákvæða af þessu tagi getur legið rótgróin dómvenja eða eingöngu eitt
einstakt tilvik. Hver sem skýringin er þarf að tryggja að dómstólar beiti lands-
rétti í framtíðinni þannig að þeir brjóti ekki gegn ákvæðum mannréttinda-
sáttmálans eins og hann er túlkaður í Strassborg.
Til að tryggja slíka fylgni er annað hvort hægt að breyta lögum þannig að
dómstólar hafi þann kost einan að dæma í samræmi við ákvæði mannréttinda-
sáttmálans eða að dómstólamir sjálfir aðlagi beitingu landsréttar að ákvörð-
unum mannréttindadómstólsins án þess að lagabreyting komi til. Slík lausn er
fljótlegri en ný löggjöf og því að mörgu leyti betur til þess fallin að tryggja rétt-
indi borgarans.
Þrískipting ríkisvaldsins og ákvæði 6. gr. mannréttindasáttmálans setja að
nokkru leyti stólinn fyrir dymar í þessu sambandi. Vegna grundvallarreglunnar
um sjálfstæði dómstóla er yfirvöldum óheimilt að segja dómstólum fyrir verk-
um. Þau era því í þeirri erfiðu stöðu að þurfa að sannfæra ráðherranefndina og
þar með önnur aðildarríki Evrópuráðsins um að dómstólar muni taka fullt tillit
til dóma mannréttindadómstólsins en hafa á sama tíma engan rétt til gefa slík
loforð fyrir hönd dómstóla.
Staða mannréttindasáttmálans að landsrétti skiptir hér grundvallarmáli.
Stjómvöldum er auðfengið að ljúka fullnustuþætti máls fyrir ráðherranefndinni
ef dómar mannréttindadómstólsins em bindandi að landsrétti eða ef til em
fordæmi sem sýna að dómstólar fylgi þeim eftir í úrlausnum sínum. Við þær
aðstæður er nægjanlegt að dómur mannréttindadómstólsins sé þýddur og birtur
í lögfræðitímariti eða honum dreift til dómstóla. Nú hafa flestir dómstólar aðild-
arríkja Evrópuráðsins viðurkennt með einum eða öðrum hætti vægi dóma
mannréttindadómstólsins. Má þar sérstaklega nefna dómstóla í Svíþjóð,44 Finn-
landi,45 Danmörku,46 Hollandi47 Ítalíu,48 Rúmeníu49 Stóra Bretlandi,50 Slóvak-
íu,51 Spáni52 og Sviss.53 Dómar mannréttindadómstólsins hafa nú orðið í raun
44 Sjá ályktun ráðherranefhdarinnar DH (95) 92 í máli Fredin nr. 2 gegn Svíþjóö, dómur 23.
febrúar 1994.
45 Sjá ályktun ráðherranefndarinnar DH (96) 607 í máli Kerojarvi gegn Finnlandi, dómur 19. júlí
1995.
46 Sjá ályktun ráðherranefndarinnar DH (95) 212 í máli Jersild gegn Danmörku, dómur 23.
september 1994.
47 Sjá ályktun ráðherranefndarinnar DH (95) 240 í máli Lala gegn Hollandi, dómur 22. september
1994.
48 Sjá ályktun ráðherranefndarinnar DH (93) 63 í máli Brozicek gegn Ítalíu, dómur 19. desember
1989.
49 Sjá ályktun ráðherranefndarinnar DH (99) 676 (interim resolution) í máli Vasilescu gegn
Rúmeníu, dómur 22. maí 1998.
50 Sjá ályktun ráðherranefndarinnar DH (97) 507 í máli Goodwin gegn Stóra Bretlandi, dómur 27.
mars 1996.
51 Sjá ályktanir ráðherranefndarinnar DH (99) 553 í máli Kadubec og DH (99) 554 í máli Lauko
gegn Slóvakíu, dómur 2. september 1998.
52 Sjá ályktun ráðherranefndarinnar DH (95) 93 í máli Castells gegn Spáni, dómur 23. apríl 1992.
53 Sjá ályktun ráðherranefndarinnar DH (94) 77 í máli F gegn Sviss, dómur 18. desember 1987.
383