Tímarit lögfræðinga - 01.12.2000, Blaðsíða 93

geta verið tekjur, sem fengist hafa við ráðstafanir skv. 77. gr., en það nær einnig
til annars arðs, sem aðili hefur haft af hlutnum.
Kostnaður, sem reikningur er gerður fyrir, nær bæði til umönnunarkostnaðar,
sbr. 75. gr., og kostnaðar við að selja hlut eða gera aðrar ráðstafanir skv. 76. og
77. gr., t.d. útgjalda í sambandi við auglýsingar, þóknunar til þriðja manns, sem
kann að sjá um sölu, flutningskostnaðar til sölustaðar, kostnaðar til hins opin-
bera o.fl. Ef umönnunaraðili sjálfur stendur fyrir sölu, getur hann krafist hæfi-
legrar þóknunar fyrir þá þjónustu.
Það, sem umfram er kostnað, skal falla til gagnaðila. A hinn bóginn getur
umönnunaraðilinn notað það, sem umfram er til skuldajafnaðar gegn öðrum
kröfum, sem hann kann að eiga á hendur gagnaðila. Sem dæmi má nefna kröfu
seljanda um kaupverð með vöxtum eða kröfu kaupanda um skaðabætur vegna
galla.
8. FRAMKOMA KRÖFUHAFA
Kröfuhafi getur með eigin háttsemi firrt sig rétti til að krefja um efndir in
natura. Það getur gerst, ef kröfuhafi hafnar réttum efndum í eitt skipti fyrir öll,
t.d. með því að lýsa yfir, að hann vilji ekki greiðsluna, hann lýsir yfir riftun eða
hafnar (annullerar) greiðslu, sbr. nánar kafli 7 hér að framan. Getur hann þá
ekki síðar krafið um greiðsluna.
Aðgerðarleysi kröfuhafa getur og leitt til sömu niðurstöðu, sbr. 3. mgr. 23. gr.
kpl.104 Þar kemur fram, að kaupandi glatar rétti sínum til efnda, ef hann dregur
óhæfilega lengi að krefjast þeirra. Það, hve lengi kaupandi getur dregið að setja
fram kröfu, veltur á atvikum hverju sinni, t.d. eðli kaupa og framferði seljanda
eftir að greiðsludráttur varð. Yfirleitt má þó segja, að frestur til að krefjast efnda
sé lengri en frestur til þess að rifta kaupum eða krefjast skaðabóta eftir afhend-
ingu, og er áður að þessu vikið. Um missi réttar af hálfu kaupanda til að krefjast
úrbóta eða nýrrar afhendingar gilda ákvæði 32. og 35. gr. kpl. Samkvæmt 35.
gr. glatar kaupandi rétti til þess að krefjast úrbóta eða nýrrar afhendingar, ef
hann tilkynnir ekki seljanda um þá kröfu sína samtímis tilkynningu samkvæmt
32. gr. eða innan sanngjams frests frá þeim tíma. Kaupandi heldur þó rétti
Voru vörurnar sendar til Reykjavíkur með pósti á tímabilinu 28. apríl til 28. júní 1978. T leysti
vörumar ekki út á pósthúsi og endursendi þær f október 1978. T neitaði að greiða vörumar og seldi
Y þær að lokum í júní 1979. Dómkrafan var því mismunur söluverðs til T og þess verðs sem fékkst
í júní 1979. Tbar því við að vömmar hefðu verið gallaðar. Komist varað þeirri niðurstöðu að T hefði
kvartað of seint yfir téðum galla, þar sem hann hefði ekki kvartað fyrr en meira en 5 mánuðum eftir
að honum bámst fyrstu vörureikningamir og um 3 mánuðum eftir að hann skoðaði vömmar. Því var
talið, að T hafi ekki verið rétt að endursenda vörumar svo sem gert var. Svo sagði í dómi Hæstaréttar:
„Afrýjendur [T] ráðstöfuðu ekki vörunum, eftir að þeir endursendu þær, þrátt fyrir kröfur af hendi
seljanda [Y] um, að þeir greiddu kaupverðið og ráðstöfuðu síðan vömnum. Mátti hann þvf selja
vömmar fyrir reikning áfrýjenda, svo sem gert var“. Þar sem ekki hafði verið hnekkt niðurstöðu
héraðsdóms um að vörumar hefðu verið seldar fyrir eðlilegt verð, var dómkrafa stefnanda tekin til
greina. að þvf er varðaði fjárhæð höfuðstóls.
104 Sjá nánar Henry Ussing: Obligationsretten Alm. Del, bls. 70.
349