Tímarit lögfræðinga - 01.12.2000, Blaðsíða 55

Hindrun verður að vera með þeim hætti, að seljandinn ráði ekki við hana.
í þessu felst á engan hátt krafa um algjöran ómöguleika. Atvik verða hins
vegar að vera þannig, að seljandinn fái ekki með skömmum fyrirvara ráðið
við hindrunina án mjög sérstakra vandkvæða. Á hinn bóginn er til þess að
líta, að ekki geta öll vandkvæði eða aukakostnaður talist efndahindrun sam-
kvæmt ákvæðinu. Það er grundvallarskylda, sem leiðir af samningnum, að
seljandinn verður að ljá atbeina sinn til að sigrast megi á þeim hindrunum,
sem standa í vegi fyrir efndum samningsins. Það getur t.d. gerst með því, að
gert er við hlut, sem bilað hefur eða hann er bættur með öðrum hlut jafn-
góðum. Meðan unnt er að komast hjá erfiðleikum eða ráða má við þá með
öðrum úrræðum, er ekki hægt að líta svo á, að um efndahindrun í skilningi
ákvæðisins sé að ræða. Það skiptir með öðrum orðum máli, hvers eðlis erfið-
leikarnir eru. Fjárskortur seljanda er, eins og áður segir, undir öllum venju-
legum kringumstæðum ekki efndahindrun í skilningi 23. gr. laganna, þ.e.
seljandinn getur ekki losnað undan skyldum sínum samkvæmt samningi með
því einu að vísa til þess, að hann sé kominn í fjárhagsvandræði.
Það fer að mestu eftir skyldum seljanda samkvæmt samningnum, hver
tilvik geta fallið undir efndahindrun í skilningi ákvæðisins. Því afmarkaðri
og sérgreindari sem skyldur seljanda eru, þeim mun meiri eru líkurnar til
þess, að fram komi hindranir, sem seljandinn ræður ekki við. Ef t.d. er um að
ræða kaup á ákveðnum stóðhesti, verða möguleikar seljanda til efnda að
engu, ef hesturinn deyr. Ef á hinn bóginn er um að ræða greiðslu, sem að öllu
leyti er ákveðin eftir tegundareinkennum, kaup eru t.d. gerð um 5 tonn af
sandi, hefur seljandinn góða möguleika á því að geta efnt, þótt ekki sé þess
kostur að fá nákvæmlega þann sand, sem seljandinn hafði í huga. Sama á við
um valkvæðar greiðslur, en í því felst, að meðan efndahindrun nær ekki til
einnar greiðslunnar helst skylda seljanda til efnda að því er þá greiðslu
varðar. I því, að seljandi sé skyldugur til þess að reyna að sigrast á efnda-
hindrun, felst á hinn bóginn ekki það, að hann hafi rétt til þess að reiða fram
sem greiðslu eitthvað annað en það, sem leiðir af samningnum, nema því
aðeins að um það hafi verið samið að greiðslu megi breyta.35
4.4.3 Hindrun hefur í för með sér óhagræði eða kostnað fyrir seljanda
Seljandi er samkvæmt 2. málsl. 1. mgr. 23. gr. laus undan efndum, ef þær
hafa í för með sér slíkt óhagræði eða kostnað fyrir seljanda, að það væri í
verulegu ósamræmi við hagsmuni kaupanda að fá réttar efndir. Ef kostnaður
eða óhagræði við efndir verður úr hófi fram, má í sjálfu sér segja, að fyrir
hendi sé efndahindrun, sem seljandinn ræður ekki við. En jafnvel þótt
hindrun sé ekki þess eðlis, getur seljandinn eigi að síður losnað undan
skyldunni samkvæmt þeirri viðmiðun, sem fram kemur í niðurlagi ákvæð-
isins. Ákvörðun í þeim efnum ræðst af mati á hagsmunum, þar sem annars
35 Alþt. 1999-2000, þskj. 119, bls. 80-81.
311