Tímarit lögfræðinga - 01.12.2000, Blaðsíða 125

Þessi viðurkenning lýsir sér m.a. í því að ráðherranefndin hefur ítrekað lýst yfir
nauðsyn þess að samningsaðilar grípi án tafar til allra nauðsynlegra ráðstafana
til að koma í veg fyrir að brot á sáttmálanum séu endurtekin.37 Ríki sem brotið
hafa gegn mannréttindasáttmálanum geta því ekki takmarkað fullnustu á dómi
við greiðslu bóta og haldið áfram að brjóta ákvæði sáttmálans. Það er einmitt
eitt helsta hlutverk ráðherranefndarinnar að tryggja að slík kaup á mannrétt-
indum viðgangist ekki.
Mat á því hvaða ráðstafanir séu fullnægjandi til að korna í veg fyrir endur-
tekningu á broti krefst oft flókinnar greiningar á dómi mannréttindadómstólsins
og mati á lögum, dómaframkvæmd og ýmsum öðrum þáttum er varða ríkið sem
braut ákvæði sáttmálans. Er það bæði hlutverk viðkomandi ríkis sem og
ráðherranefndarinnar, með aðstoð lögfræðinga Mannréttindadeildar Evrópu-
ráðsins, að skoða með hvaða hætti sé best að fullnusta dóm.
í helmingi allra mála þar sem þörf er á almennum ráðstöfunum til að koma í
veg fyrir endurtekningu brots grípa ríki til þess ráðs að breyta lögum. I öðrum
tilvikum er reynt að koma í veg fyrir brot með breyttri dómaframkvæmd eða
beinum aðgerðum stjórnvalda, s.s. úrbótum á fangelsum, stjómsýslufyrirmæl-
um eða ráðningu nýrra dómara.
8.2 Lagabreytingar
Með því að breyta lögum í kjölfarið á áfellisdómi mannréttindadómstólsins
er dómstólum eða yfirvöldum settur nýr rammi um hvemig þau geti unnið í
samræmi við ákvæði mannréttindasáttmálans. Nýrri löggjöf er oftast stefnt
gegn eldri löggjöf sem stangast á við sáttmálann eins og í máli Sigurðar A.
Sigurjónssonar gegn Islandi en Sigurði var gert með lögum að vera aðili að
stéttarfélagi til að halda leigubílstjóraréttindum sínum og taldi dómstóllinn að
slík skilyrði brytu á rétti 11. gr. sáttmálans til að standa utan félaga.381 kjölfar
dómsins var lögunum breytt og þessi skilyrði afnumin.
Vegna stöðu laga í öllum aðildarríkjum Evrópuráðsins geta lagabreytingar
einnig þjónað þeim tilgangi að breyta í einu vetfangi gamalgróinni dómvenju
eða stjómsýsluframkvæmd sem er andstæð ákvæðum mannréttindasáttmálans.
En helsti vandinn er sá hversu tímafrekt það getur verið að semja og koma lög-
um í gegnum þing. Þar til að ný lög taka gildi ríkir óbreytt það ástand sem leiddi
til brots og því er stöðug hætta á að ný brot verði framin. í sumum tilfellum hafa
dómstólar viðkomandi lands gripið í taumana til að tryggja skjótari breytingar.
í máli Gaygusuz gegn Austurríki vó mannréttindadómstólinn að lagasetningu,
sem braut gegn 14. gr. sáttmálans um bann við mismunun með því að veita
austurrískum ríkisborgurum meiri og betri rétt til atvinnuleysisbóta en útlend-
37 Sjá t.d. ályktun DH (97)336 sem gerir úttekt á þeim ráðstöfunum sem gripið var til á Ítalíu til
að auka málshraða fyrir dómstólum í kjölfar fjölda brota á 6. gr. sáttmálans og ályktun DH (98)133
um ráðstafanir til að tryggja sanngjama málsmeðferð fyrir Cour de cassation í Belgíu.
38 Dómur 30. júní 1993 og ályktun ráðherranefndarinnar DH (95)36.
381