Tímarit lögfræðinga - 01.12.2000, Blaðsíða 123

spænskir dómstólar að þeirri niðurstöðu að Barberá, Messegué og Jabardo væru
saklausir. Þá má nefna mál Piersack gegn Belgíu en Piersack var dæmdur af dómstóli
sem taldist ekki óvilhallur í skilningi 6. gr. sáttmálans.28 Mál hans var dæmt að nýju
af óvilhöllum dómstóli sem breytti þó í engu fyrri niðurstöðu um sekt hans.
Það er nú viðurkennt af aðildarríkjum Evrópuráðsins að endurupptaka sé
áhrifarík leið, og jafnvel sú eina sem fær er, til að afmá afleiðingar sumra mann-
réttindabrota.29 Vandinn er sá að oft heimilar löggjöf aðildarríkjanna ekki
endurupptöku á endanlegum dómi. Hollensk löggjöf gerir það til dæmis ekki
sem er eflaust skýringin á því að gripið var til þess ráðs að náða Van Mechelen
og samkærendur hans þrátt fyrir að það hafi ekki endilega verið besta lausnin.
Nú þegar hafa 14 ríki lögfest heimild til endurupptöku á ntálum sem dæmd hafa
verið af mannréttindadómstólnum30 og í 7 ríkjum til viðbótar hefur endurupp-
taka reynst möguleg án sérstakrar lagasetningar.31 I flestum öðrum aðildar-
ríkjum Evrópuráðsins gæti endurupptaka í framhaldi af dómi mannréttinda-
dómstólsins verið möguleg með beitingu almennra ákvæða um endurupptöku
en þar sem þessi ríki hafa ekki ennþá staðið frammi fyrir málum þar sem þörf
er á að grípa til slíkrar ráðstöfunar hefur ekki á það reynt.
Engin sérstök ákvæði eru í íslenskum lögum um heimild til endurupptöku
dóma sem mannréttindadómstóllinn telur fara gegn sáttmálanum. Þó má benda
á c-lið 1. mgr. 184. gr. 1. nr. 19/1991 um meðferð opinberra mála sem heimilar
endurupptöku:
ef verulegar líkur eru leiddar að því að sönnunargögn sem færð voru fram í máli
fyrir niðurstöðu hafi verið ranglega metin svo að áhrif hafi haft á niðurstöðu þess.
Ákvæðið er nákvæmlega eins orðað og sú heimild í dönskum lögum sem
leiddi til endurupptöku á máli Jersild og eru því góðar líkur á að íslenskir
dómstólar myndu beita 1. mgr. 184. gr. með sama hætti ef á reyndi.32
28 Dómar mannréttindadómstólsins 1. október 1982 og 26. október 1984.
29 Sjá tilmæli ráðherranefndarinnar no. R (2000) 2.
30 Austurríki, Búlgaría, Króatía, Lettland, Lúxemborg, Malta, Noregur, Pólland, Slóvenía, Sviss,
Stóra Bretland og Þýskaland. Frakkland vinnur að frumvarpi sem heimilar endurupptöku í kjölfarið
á dómi mannréttindadómstólsins.
31 Belgía, Danmörk, Finnland, Rússland, Spánn og Svíþjóð.
32 1. mgr. 977. gr. opinberra réttarfarslaga.
379