Tímarit lögfræðinga - 01.12.2000, Blaðsíða 117

4. FULLNUSTUKERFI MANNRÉTTINDASÁTTMÁLANS
Það eru ekki margir sem þekkja það ferli sem fer af stað eftir að mann-
réttindadómstóllinn hefur fellt dóm þrátt fyrir að það sé einn þeirra þátta sem
gefa sáttmálanum mest vægi. Hér og í næstu köflum verður þetta ferli skoðað.
Rétt eins og dómar hefðbundinna dómstóla eru bindandi fyrir málsaðila eru
dómar mannréttindadómstólsins bindandi fyrir ríki sem brotið hefur sáttmál-
ann. I 1. mgr. 46. gr. segir:
Bindandi áhrífdóma og fullnusta þeirra.
Samningsaðilar heita því að hlíta endanlegum dómi dómstólsins í hverju því máli
sem þeir eru aðilar að.
Það að dómar mannréttindadómstólsins séu bindandi þýðir að ríki sem brýtur
sáttmálann þarf að grípa til ráðstafana til að fullnusta dóminn. Sú skylda liggur
ekki eingöngu í orðalagi 1. mgr. 46. gr. heldur einnig í réttinum til sanngjamrar
málsmeðferðar fyrir dómstólum. Mannréttindadómstóllinn hefur sjálfur marg-
sinnis lagt áherslu á að fullnusta dóms sé óaðskiljanlegur þáttur í þeim rétti sem
kveðið er á um í 6. grein sáttmálans enda myndi það þjóna litlum tilgangi að
leita til dómstóla ef endanlegum og bindandi dómum væri ekki fylgt eftir.7
I næsta kafla verður fjallað um þær ráðstafanir sem koma til greina við
fullnustu dóms en fyrst ber að athuga með hvaða hætti því er fylgt eftir að þær
ráðstafanir sem gripið er til séu fullnægjandi. I 2. mgr. 46. gr. sáttmálans segir:
Endanlegur dómur dómstólsins skal fenginn ráðherranefndinni sem hefur umsjón
með fullnustu hans.
Það er almenn regla þjóðaréttar að ríkjum beri að grípa til ráðstafana til að
standa við skuldbindingar sínar en að það sé undir hverju og einu ríki komið að
meta með hvaða hætti það sé best gert. Ríki hafa þannig sjálfræði til að taka
ákvarðanir um þær ráðstafanir sem þörf er á til þess standa við alþjóðlegar
skuldbindingar sínar. Ákvæði 2. mgr. 46. gr. er að fullu í samræmi við þessa
reglu þar sem það lætur viðkomandi ríki eftir að meta með hvaða hætti fullnusta
skuli dóm. Fullt tillit er þannig tekið til sjónarmiða um fullveldi aðildarríkjanna
í innanríkismálefnum auk þess sem reglan er skynsamleg þar sem enginn er
betur til þess fallinn en viðkomandi ríki að ákvarða hvaða innri ráðstafanir eða
breytingar eru nauðsynlegar, t.d. á eigin réttarkerfi, til að standa undir
skuldbindingum mannréttindasáttmálans.
Með ákvæði 2. mgr. 46. gr. er hins vegar tekin önnur stefna með því að fela
yfirþjóðlegri nefnd - ráðherranefndinni - umsjón með þeim ráðstöfunum sem
gripið er til. Þetta þýðir það að þótt hvert og eitt ríki hafi frjálsar hendur til þess
að meta hvemig dómur skuli fullnustaður þá er það á ábyrgð ráðherranefnd-
7 Hornsby gegn Grikklandi, dómur mannréttindadómstólsins 21. apríl 1997 og Estima Jorge gegn
Spáni, dómur mannréttindadómstólsins 21. apríl 1998.
373