Tímarit lögfræðinga - 01.12.2000, Blaðsíða 133

hún hefði ekki lögsögu til að skoða málið og gæti ekki tekið að sér umsjón með
fullnustu á dómum mannréttindadómstólsins með neinum hætti. Þetta álitaefni
kom einnig til kasta mannréttindadómstólsins í máli Olsson nr. 2 gegn Svíþjóð
þar sem niðurstaðan var ekki eins afgerandi.63 Þar var því haldið fram að þrátt
fyrir að fyrri dómur í máli Olsson gegn sænskum stjórnvöldum (vegna brots á
8. gr. sáttmálans sem fólst í því hafa komið bömum Olssons hjónanna fyrir á
fjarlægum fósturheimilum sem kom í veg fyrir að fjölskyldan gæti sameinast)
hefði verið Olsson í hag hefðu sænsk yfirvöld haldið áfram að koma í veg fyrir
að fjölskyldan gæti sameinast.64 I stað þess að taka afstöðu mannréttinda-
nefndarinnar og víkja kröfunni alfarið frá sagði dómstóllinn að fullnusta á dómi
í máli Olsson nr. 1 væri ekki sjálfstætt álitamál fyrst að Olsson nr. 2 varðaði
nýjar aðstæður sem til hefðu orðið eftir að dómur hefði fallið í fyrra máli
Olssons. Af þessu má ráða að framkvæmd á 46. gr. sáttmálans per se sé ein-
göngu hlutverk ráðherranefndarinnar. Þegar á hinn bóginn er um að ræða að-
stæður sem eru óbreyttar eftir að dómur var fullnustaður, samanber mál sem
varða umgengni foreldra við börn, þá muni dómstóllinn skoða hvort nýju
aðstæðurnar varði brot á sáttmálanum án þess að taka afstöðu til þess hvort að
fyrri dómurinn hafi verið fullnustaður.
Einnig er rétt að geta nokkuð sérstæðrar framkvæmdar sem hefur skapast í
þeim málum þar sem dómstóllinn bíður með að ákvarða bætur skv. 41. gr.
sáttmálans hafi rrki uppi áform um að bæta stöðu tjónþola, t.d. með því að
endurupptaka refsidóm sem felldur hefur verið í ósanngjörnum réttarhöldum. I
slíkum tilfellum fellir dómstóllinn tvo dóma. I fyrri dóminum er tekið fyrir brot
á ákvæðum mannréttindasáttmálans og í seinni dóminum eru ákvarðaðar bætur
handa tjónþola með tilliti til þeirra ráðstafana sem gripið hefur verið til í þeim
tilgangi að rétta hlut hans.65 Þessi aðferð dómstólsins getur verið ríki hvati til
þess að rétta hlut þolanda mannréttindabrots og heimilar dómstólnum um leið
að dæma honum bætur fyrir raunverulegt tjón.
9.5 Úrræði ráðherranefndarinnar
I 8. og 3. gr. stofnsáttmála Evrópuráðsins er heimild til að víkja úr Evrópu-
ráðinu ríki sem brýtur stórlega á mannréttindum eða mannfrelsi. Þó það sé
fjarlægur möguleiki að ríki sé vikið úr ráðinu fyrir að fullnusta ekki dóm
mannréttindadómstólsins er það möguleiki sem hefur komið til alvarlegrar
63 Sjá dóm mannréttindadómstólsins 27. nóvember 1992.
64 Sjá dóm mannréttindadómstólsins 24. mars 1988.
65 Sjá t.d. dóma mannréttindadómstólsins í málum De Cubber gegn Belgíu, dómar 26. október
1984 (efnisdómur) og 14. september 1987 (ákvörðun um bætur), Barbera, Messegue og Jabardo
gegn Spáni, dómar 6. desember 1988 (efnisdómur) og 13. júní 1994 (ákvörðun um bætur) og
Schuler-Zgraggen gegn Sviss, dómar 24. júní 1993 (efnisdómur) og 31. janúar 1995 (ákvörðun um
bætur).
389