Helgafell - 01.04.1943, Síða 127

BÓKMENNTIR
263
kjálkans gerir stílinn á þessura stytzta þœtti
bókarinnar mildari en hann er á öðrura köflum
hennar. Að bókarlestri loknum verður manni
þessi kafli hugþekkastur. Að einhverju leyti
kann þetta að stafa af því, að síðara efni bókar-
innar er að mestu áður kunnugt. — Nokkuð
svipað má segja um pistlana frá unglingsárun-
um. Þeir hefjast með skemmtilegri frásögn um
námsferðina til Hafnar (1898). Ber þar margt
nýstárlegt fyrir augu hins unga, greinda og at-
hugula námsmanns, er grípur huga hans fang-
inn. Þá nemur hann svo hressandi söngva af
sænskum farþega, að hann getur síðar á sigl-
ingum milli landa læknað Guðmund Magnús-
son, læknaprófessor, af sjósóttinni, með því að
syngja þá. Ekki minnist ég að hafa lesið á
íslenzku frásagnir um náttúruskoðunarferðir
(ekskursioner), sem Hafnarháskóli efnir til í
sambandi við náttúrufræðinámið, fyrr en ég las
..Grasaferð til Faneyjar og Vestur-Jótlands". Sá
pistill er skemmtilegur og yfirleitt hefði ég kosið
að heyra meira af ferðum höfundar frá bernsku-
og unglingsárunum. Hann gefur í skyn, að fleiri
hafi farnar verið en frá er hermt.
Eins og að framan er getið, eru pistlarnir frá
fullorðinsárunum meginefni bókarinnar, og læt-
ur slíkt að líkindum. Ferðir höfundar, sem frá
er skýrt, eru allar, beint eða óbeint, farnar f
þágu hafrannsóknanna við Island, er dr. Bjarni
fékkst við mestan hluta ævi sinnar, ýmist einn
eða í nánu samstarfi við danska hafrannsakara.
Svo var um ferðina til Bergen 1898 og ferðina til
Englands og Danmerkur 1922. Þær voru báðar
farnar í þeim aðaltilgangi að fræðast um haf-
rannsóknir og ráðgast við erlenda vísindamenn
um fiskirannsóknir við ísland. Þriðji þáttur bók-
arinnar er því drjúg heimild til sögu íslenzkra
hafrannsókna. Á ári hverju, 1924—32 fram-
kvæmdi dr. Bjarni fiskirannsóknir um borð í ís-
lenzkum togara (Skallagrími) að veiðum. í
ferðapistlum sínum skýrir hann rækilega frá
störfum skipshafnar, veiðiaðferðum og yfirleitt
daglegum gangi lífsins um borð í slíku veiði-
skipi. Bókin geymir því margan sögulegan fróð-
leik um islenzka togaraveiði þessa tíma. Að
þessu leyti tel ég feng í, að pistlunum hefur
verið safnað saman á einn stað af þeim tvístr-
ingi, sem þeir voru áður á.
Dr. Bjarna Sæmundssyni lét vel að skrifa
ferðasögur. Honum er víðast létt um stíl, og
hann er a'ls staðar glöggskyggn á allt markvert,
sem fyrir ber. En hið kómiska fer heldur ekki
framhjá honum. Hann hafði þann hátt, að
krydda frásögnina fyndni, og kann hann sér
stundum tæpast hóf í því efni, samanber t. d.
,,skrýtna“ svipinn á hinum sjóþjáða Eyjólfi
(bls. 195).
Einnar óþarfa endurtekningar hef ég orðið
var í bókinni. Það er lýsingin á Mánáreyjum á
bls. 76. Gengur sú aftur á bls. 129. Tvær prent-
villur þarf að leiðrétta: á bls. 155, „anotil-
krystöllum" fyrir anortit-kristöllum og á bls.
185, ,,Frientális“ fyrir Trientális.
Formála að bókinni skrifar mag. sc. Árni
Friðriksson. Þar er æviferill þessa merka vis-
indamanns rakinn i aðalatriðum og starfa hans
getið á mjög greinargóðan hátt.
Jóhannes Á skelsson.
Norrænn samhugur
NORRÆN JÓL II. Ársrit Norræna fé-
lagsins 1942.
Þegar Nordens Kalender hætti að koma út
1940 sakir ófriðarins, ákvað Norræna félagið hér
að gefa út annað rit, sem félagsmenn fengju í
stað Kalenderins. Ber rit þetta heitið Norrœn jól.
Tilgangur þess er, eins og ritstjóri þess, Guð-
laugur Rósinkranz, kemst að orði, ,,að vekja og
viðhalda áhuga fyrir norrænu samstarfi, auka
þekkingu á háttum og menningu Norðurlanda-
þjóðanna, eftir því sem við verður komið í svo
litlu riti, og treysta með því vináttuböndin við
frændþjóðirnar".
Efni tímaritsins er fjölbreytt og er það prýtt
fjölda mynda. Stefán Jóh. Stefánsson, fyrrv. ráð-
herra, ritar þar eftirtektarverða grein um Banda-
lag Norðurjanda. Kemur hann fram með tillögur
um það, á hvern hátt norrænt samstarf verði
bezt og öruggast endurreist að stríðinu loknu.
Gunnar Gunnarsson skáld á þarna bráðskemmti-
lega ritgerð um Dani. Dregur hann þar mynd
af skapgerð Dana, dönskum hugsunarhætti og
þjóðmenningu. Er ritgerð þessi vel til þess fallin
að eyða hleypidómum, sem enn eimir eftir af
hjá sumum íslendingum í garð þessarar frænd-
þjóðar vorrar. Hulda s\áldkona ritar um íslenzka
jólasiði. Sigurgeir SigurSsson biskup birtir Ávarp
til Norðurlandaþjóðanna og kveðju til Norð-
manna, er hann flutti á þjóðhátíðardegi þeirra
17. maí í fyrra. Þá er saga eftir Þóri Bergsson
og skýrsla ritstjóra um Norræna félagið og störf
þess á árinu. Ymsar aðrar greinar eftir íslenzka
höfunda eru í heftinu. Af öðru efni þess má