Tímarit Máls og menningar - 01.10.1976, Blaðsíða 6

Tímarit Mdls og menningar
eru mun minni hér en í nágrannalöndunum. Margir fara að brjótast í hús-
byggingum eða íbúðarkaupum á unga aldri um svipað leyti og börn þeirra
eru að hefja skólagöngu. Þetta hefur djúptæk áhrif á skólahald, einkum á
höfuðborgarsvæðinu. Ahrifin vil ég greina í tvennt.
I fyrsta lagi hrúgast barnafjölskyldur í nýbyggð hverfi, þar sem þörf
verður fyrir stóra skóla í nokkur ár. Þegar börnin eru komin af skólaaldri
og flytjast að heiman í önnur hverfi, sitja foreldrarnir einir eftir í húseign-
um sínum í stað þess að flytja í minni íbúðir. Afleiðingin er sú, að mjög
dregur úr skólaþörf þessara hverfa. Er augljóst, að slík stefna í húsnæðis-
málum torveldar mjög skynsamlegt skipulag á skólabyggingum.
I öðru lagi gangast foreldrarnir undir vinnuþrælkun myrkanna á milli, á
meðan þeir eru að eignast sína íbúð eða hús. Afleiðingin verður oft sú, að
börnin eru vanrækt og umhirðulaus á daginn utan skólatíma, en það ýtir
undir, að þau verði eirðarlaus og vansæl í skólanum, ekki sízt á gelgju-
skeiðinu. Þetta hygg ég, að sé önnur meginástæðan fyrir því vandræða-
ástandi, sem er víða í efsm bekkjum grunnskóla. Hin meginástæðan snýr
að kennurum og viðhorfi samfélagsins til kennarastarfsins, en að því verður
vikið hér á eftir. Eg vil leggja áherzlu á, að þetta vandamál er miklu
stærra hér á Islandi en í öðrum löndum, og orsakir þess hljóta því að liggja
að miklu leyti í séríslenzkum aðstæðum.
Margir virðast líta á skólana, a. m. k. í þéttbýlinu, fyrst og fremst sem
geymslustaði fyrir börn og unglinga á meðan foreldrar þeirra eru í vinnu.
Því þykir það litlu skipta, hverja menntun kennararnir hafa eða hvernig
þeir eru að öðru leyti undir það búnir að veita nemendunum mennmn og
þroska. I flestum tilvikum mun þetta viðhorf stafa meir af athugunarleysi
en sannfæringu. Mönnum hættir til að sjást yfir, hve mikinn hluta ævi
sinnar nemendur dvelja í skólum og að það er einmitt á helztu mómnarár-
um ævinnar. Eg veit ekki um aðrar fjölmennar starfsgreinar en kennara-
starfið, þar sem starfsréttindi eru ekki bundin við ákveðið mennmnarstig,
nema ef vera skyldi almenn verkamannavinna. Að vísu eru í lögum og
reglugerðum óljós ákvæði um tilskilda menntun kennara, en þau eru hunz-
uð að geðþótta. Þessi afstaða til kennarastarfsins er án efa nátengd þeirri
lítilsvirðingu, sem stjórnkerfið og aðrir aðilar sýna börnum, þörfum þeirra
og hagsmunum. Það viðhorf, að þarfir og hagsmunir barna séu annars
fiokks, birtist í ýmsum myndum og ekki aðeins í stjórnkerfinu, heldur hjá
öllum þorra fólks. Barnabækur eru yfirleitt ekki eins vandaðar að gerð og
málfari og bækur fullorðinna og þær kosta minna, barnaherbergi í nýjum
212