Tímarit Máls og menningar - 01.10.1976, Blaðsíða 80

Tímarit Máls og menningar
glata þeim bréfum, sem hann ætti frá
sér. Stephan sendi honum bréfin og
sagði: „Eg hafði ekki skap til að eyði-
leggja bréfin, eins og þú mæltist til".
I framhaldi af því skrifaði Stephan
svo:
„Eg kannast við réttmæti þess, að rit-
ari bréfs eigi rétt á geymslu þess og
glötun. Hitt er annað mál, hver þörf sé
á eyðilegging þess, eða væri betur
geymt. Nú ræður þú, hvað um bréf þín
verður. Ef til vill sérð þú þig um hönd
og hirðir eitthvað. Gerir bara ólæsilegt
það, sem þú vilt, að aldrei komi upp,
sem ég veit varla, hvað væri, bréfin eru
svo meinlaus mönnum og málefnum, en
orðin brot af ævisögu okkar, hvort sem
talin er að vera söguleg eða ekki; það
dæmir önnur öld en okkar. Sjálfur get
ég ekki séð neinn akk í að eyðileggja
eins góð bréf og þú ritar, sem lýsa jatn
skilningsgóðum og orðheppnum manni
eins og þú ert, tryggð þinni og velvilja,
hvort sem það þætti koma maklega nið-
ur á mér‘‘.
Eg kann ekki að skýra gildi þessarar
útgáfu betur. Bréfin eru brot af sögu
ritara sinna og þau lýsa vitrum mönn-
um og góðum. I vinarbréfum kemur
fram það sem skemmtilegra og betra
er í mönnum. Þá snúa menn sér að því,
sem þeim er annt um. Auðvitað kemur
stundum fram leiðinlegri hlið, þegar
talað er um aðra, en slíks gætir lítið í
þessu úrvali. Bréfin eru brot úr ævisög-
um, og það eru undarlegir menn, sem
aldrei hlýnar um hjarta við þau sögu-
brot.
Sumir þessir bréfvinir Stephans
bregða léttilega á leik eins og Gutt-
ormur og Káinn. Guttormur segir
hressilega frá heilsufari sínu 19. maí
1909: „Þegar blessuð sólin dansaði á
páskadagsmorgun síðasta, varð afllaust
á mér hálft andlitið, svo að ég gat ekki
svo mikið sem drepið einn titling...
Eg er nú heim kominn og get hlegið
meira en til hálfs. Eg var hroðaleg
guðsmynd. Munnurinn var allur úti á
annarri hliðinni, augað opið og star-
andi, dag sem nótt. Eg hef þá trú, að
ég fái nú bráðum góða heilsu og geti
átt fleiri börn. Eg er líka orðinn leiður
að lepja dauðann".
Fróðlegt er líka það sem Jónas Hall
segir af sálmakveðskap sínum eftir að
hafa minnst á, að prestur sé sagður
hafa tárfellt á stólnum yfir altaris-
gönguleysi og syndum safnaðarins:
„En svo, til þess að bæta ögn upp,
þá byrjaði ég sálmaskáldskap í fyrra.
Eg var við messu, einn af 24 sálum.
Pétur organisti var fullur og kúgaði
organsræfilinn allt sem helvttið þoldi,
en 3-4 stúlkur að syngja, svo ekkert
orð heyrðist. Og ég varð að búa til sálm
sjálfur, því ég hafði enga bók: Kirkjan
er tóm — kristninnar gróm — rýkur
út rétt sem hjóm. — Pétur með organið
öskrar svo hátt, að aumingja stúlkurnar
hafa ekki mátt — að syngja svo heyrist
neitt hljóð“.
Eg hafði ekki lesið neitt eftir Jón
frá Sleðbrjót nema minningargrein um
Þorstein Erlingsson. Og víst var nokk-
uð langt að bíða í 30 ár eftir því að
sjá, hverju Stephan var að svara í bréf-
unum til hans. Nú er það ljóst og þar
kemur maður sem gott er að kynnast.
Það er gaman að því, hvað Jón getur
sagt mikið um sum íslensku skáldin í
fáum orðum. Þegar hann hefur fengið
Þyrna, sem komu út eftir Iát Þorsteins,
segir hann: „Sama snilldin á síðari
hluta þeirra. Blíðan og hlýjan meiri,
skerpan tæplega eins og yrkisefni jafn-
smærri". Og 1916 segir hann: „Aftur
er ég hrifinn af barnslega litla kvæðinu
282