Tímarit Máls og menningar - 01.10.1976, Blaðsíða 42

Tímarit Aíáls og menningar
— í „Tlön, Uqbar, Orbis Tertius“2 stendur: „Fyrir tíu árum var
allt lagt upp úr skipulaginu, reglunni, síður innihaldinu, — það var
dialektisk efnishyggja, gyðingahatur, nazisminn — til að fífla fólk.“
— Ég skrifaði þetta fyrir svo löngu, að það mætti segja að annar maður
hafi gert það. Ég man, að þegar ég hafði lokið við þetta, sagði ég við
Caillois5: „Ég ætla að skrifa metnaðarfyllri sögu“ og hann sagði: „Þér
getið ekki skrifað sögu, sem meiri metnaður er lagður í.“ Þar með varð mér
ljóst, að ég hafði tekið of stórt upp í mig. Ég læddi ýmsu með: vinum mín-
um, persónulegum minningum af slóðum rétt við landamæri Brasilíu og Ur-
úgvæ ... og síðan hinu og þessu, sem mér kom í hug: tilgátur og heila-
spuni, orðaleikir og háspeki, ídealismi. ..
— Eruð þér enn sama sinnis? Munduð þér enn láta setninguna þá
arna standa?
— Já, en að vísu upphugsa ég eitthvað samstæðara og fegurra. Þar eð ég
hef ævinlega haft yndi af alfræðibókum (þær voru eftirlætislesefni mitt í
bernsku) var ég að hugleiða, hvort það væri mögulegt að semja alfræðibók,
sem næði ekki yfir það sem við köllum raunheim, heldur ímyndaðan heim,
og þannig fékk ég hugmyndina að Tlön: fullgerð heimsmynd: landafræðin,
steinafræðin, grasafræðin, dýrafræðin, málvísindin, bókmenntirnar ... allt
uppspunnið og allt samstætt.
— Finnst yður ekki nokkuð langt gengið að draga í sama dilk
díalektiska efnishyggju, gyðingahatur og nazisma?
— Þarna er ekkert samkrull, heldur dæmi um kerfi, sem ekki þurfa að
Vera lík. Þetta er það, sem Bacon sagði í Idola theatris: öll heimspekikerfi
eru fram sett í staðinn fyrir heimsmynd í formi einhvers konar myndskip-
unar...
— I þessu sambandi detta mér í hug smáskrýtin orðaskipti, sem
Richard Ellmann hefur skráð í ævisögu Joyce (og Martin Esslin
brúkar í Leikhúsi fáránleikans). Joyce og Beckett sitja hvor gegnt
öðrum. Löng, írsk þögn. Joyce segir: „Hvernig getur hugsjónamað-
urinn Hume skrifað sögu!“ og Beckett ansar „Myndsögu".
— Einmitt. Hugmyndasaga.
Það er hrífandi að virða fyrir sér — sjálfur óséður — Jorge Luis, eins
og þar væri Herbert Ashe Ijóslifandi kominn, „óafturkræfir litir himinsins".
248