Tímarit Máls og menningar - 01.10.1976, Blaðsíða 93

hinn. Ekki kemur heldur fram að sem
félagslegt afl eru gildi og auðmagn tóm
sértekning sem liggur í ímyndun okkar
manna og er ekki efniskennd frekar en
„heimsandinn". Hin „efnislegu" eða
jarðnesku lögmál eru því ekki öll þar
scm þau sýnast. Kapítalisminn hefur
haft endaskipti á hlutunum og skapað
„viðsnúinn veruleika", en það veit Hub-
erman ekki. Hinsvegar er ágætt fyrir
sósíalista að vita þetta og öðlast þá
skilning á því að sósíalisminn er annað
og meira en tæknifræðileg endurbót á
kapítalismanum. — Skýring Huber-
mans á upptökum og hlutverki ríkisins
(223) þykir líklega heldur þunnur
þrettándi nú á tímum, þegar ríkiskenn-
ingin er í miðpunkti umræðunnar
meðal marxista. Ymislegur fyrirgangur
ríkisins á síðari árum i þróuðum auð-
valdslöndum er gersamlega óskiljanleg-
ur útfrá hugsunarhætti Hubermans, en
hér hefur „auðmagnsrökfræðin" þó
eitthvað nýtt til málanna að leggja. —
Ekki mundu nú líklega allir vera sam-
mála því sem segir í texta bókarinnar
um lækkun arðsfótarins (260), og dug-
ar víst ekki til að höfundur hafi raunar
verið að tala um hneigðina. — Gatnaii
er að því hve Huberman vegur af mik-
illi ákefð að John Hobson fyrir
kreppukenningu hans (258), þegar
haft er í huga að félagi Hubermans,
Sweezy, er meðal marxista fremsti mái-
s\ari mjög svipaðra hugmynda um að
„van-neysla“ hrindi kreppum af stað
(sjá Sweezy: The Theory of Capitalist
Development frá 1942). -—- Hér eru
mörg deiluefni, en um eitt yrði þó vist
eining: það að Marx hafi aldrei boðað
„hrun“ auðvaldsskipulagsins (219—
225). Það er í sannleika sagt hjákátlegt
að sjá þessa kenningu borna á borð án
Umsagnir um hcekur
athugasemda frá útgefendum, úr því að
athugasemdir eru gerðar á annað borð
og þaráofan rjálað við texta höfundar-
ins af minna tilefni, svosem síðar segir.
Og enn hefur fleira gerst en þetta
sem rýrir gildi Jarðneskra eigna. Hvað
um þróun sagnfræðinnar sjálfrar? Voru
allar sagnfræðilegar staðreyndir frá ár-
inu 1000 tii 1900 þekktar fyrir réttum
40 árum, öll samhengi ijós? Því fer
víst fjarri, en til viðbótar kemur svo að
sagnfræðin er lifandi fræðigrein og
ekki staðreyndaupptalning (íslendingar
mega ekki láta truflast af ættfræðinni!).
Sagnfræðin hefur æ meir snúist upp í
hagsögu, það viðfangsefni sem Huber-
man er sagður hafa gert skil í bók sinni.
Mcr skilst að undanfarin 10-15 ár hafi
einar 10 ritraðir i hag-og félagssögu verið
að koma út í Bretlandi. Margir af sagn-
fræðingum síðustu 40 ára eru ekki síðri
marxistar en Huberman. Marxistarnir
Dobb, Hill, Hobsbawm, Thompson í
Bretlandi, Vilar í Frakklandi og margir
fleiri sem ég kann ekki nafn á útum
öll lönd, — skyldu þeir ekki hafa ein-
hverjar fréttir að færa af þessu 900 ára
tímabili, sem Huberman hristir framúr
erminni á 250 siðum? Olíklegt þykir
mér annað, en um þetta þyrfti sagn-
fræðingur að fjalla.
Svo er að skilja sem Huberman telji
rætur auðvaldsþjóðfélagsins liggja langt
aftur á lénstímunum, krossferðirnar
skipti þarna máli. Það má vel vera rétt,
en skyldu elcki vera skiptar skoðanir
um þetta? Ýmsir munu telja að breyt-
ingar í átt til kapítalisma hefjist ekki
fyrr en alllöngu síðar, og bent hefur
verið á atvinnulega og menningarlega
hnignun í Evrópu uppúr 1300. í upp-
hafi 15. aldar mun vera erfitt að sjá
meiri tákn til rísandi kapítalisma í
295